Themajaar ‘Gedrukt in Zutphen’ van start met vier mini-tentoonstellingen

ZUTPHEN – Burgerzaal, Walburgiskerk, bibliotheek en Hanzehof huisvesten dit jaar elk een mini-tentoonstelling rond het thema Gedrukt in Zutphen. “Ook hiermee laten we Zutphen als erfgoedlaboratorium zien: het experimenteren met nieuwe vormen om onze verhalen te vertellen.”

Door Sander Grootendorst

Met deze ambitieuze woorden gaf wethouder Sjoerd Wannet donderdag in de Burgerzaal het startschot voor het themajaar Gedrukt in Zutphen. Jaarlijks vestigt de gemeente de aandacht op een bepaald aspect van het Zutphense en Warnsveldse erfgoedverleden. Vorig jaar was dat de Hanzetijd, nu dus Zutphen als drukkers- en uitgeversstad.
Wannet keek ook meteen (ver) vooruit. “Stel dat dit thema over vijfhonderd jaar weer langskomt, dan is de titel misschien ‘Getweet in Zutphen’. Maar uiteindelijk gaat het om de verhalen.” Die verhalen vormen ‘ons dna’ en het doorgeven daarvan is het ‘grote doel’ van gemeente en Erfgoedcentrum, aldus Wannet.

Concreet opende de wethouder een van de vier kleine presentaties die steeds een onderdeel van het thema belichten. In de Burgerzaal is dat ‘drukwerk en democratie’. Het gaat onder meer over de relatie tussen stadsbestuur en drukkers. Wannet: “Het gedrukte woord heeft een belangrijke rol gespeeld bij de democratisering van de samenleving. Het kon volop worden verspreid. En Zutphen was daarin een hotspot. Een broeinest voor schrijvers en drukkers. De nieuwste technieken en methodes werden toegepast.”

In het Burgerzaal-deel van de expo is onder meer informatie te vinden over de gedrukte pamfletten, reglementen en jaarverslagen die vanaf het einde van de achttiende eeuw in Zutphen door de ‘stadsdrukkers’ Van Bulderen en Van Eldik werden uitgegeven.

Stadsarcheoloog Michel Groothedde gaf een toelichting op de vier mini-expo’s. “De boekdrukkunst heeft ons kennis gebracht. En plezier. En emancipatie. En democratie. Maar het gedrukte woord is ook altijd gebruikt voor propagandadoeleinden.” Dat laatste kwam tot uiting in wat ook wel de social media van vroegere eeuwen wordt genoemd: grote aantallen pamfletten.

“Tot een jaar of dertig geleden was het uitgevers- en drukkerswezen in Zutphen echt groot”, zei Groothedde. “Het hoorde tot onze identiteit sinds ergens in de achttiende eeuw: in die spannende tijd van de Verlichting, met al zijn nieuwe ideeën, die soms botsten met bestaande opvattingen. Ze vonden door de drukpers snel hun weg. We hadden in Zutphen bijvoorbeeld David de Gorter (baanbrekend plantenkenner, red) en Martinet (schrijver van de Katechismus der Natuur, red).”
Een van de vier expo’s heeft betrekking op die ‘botsing’ tussen kerk en kennis; te bezichtigen in de Walburgiskerk, het gebouw waar de Librije is gehuisvest – “en daarin bevinden zich ook boeken die tegen de kerkelijke leer ingaan, zoals van Copernicus”, aldus Groothedde. “En onze Martinet, die dominee was én hartstikke geïnteresseerd in hoe de wereld wetenschappelijk in elkaar zit. Waar hij boeken over schreef. Hij balanceerde echt op het koord dat was gespannen tussen kerk en kennis.”

Thieme
De mini-expo in de bibliotheek in de Broederenkerk is gewijd aan de uitgeverskant van het thema. “Wie heeft er in de klas géén schoolboek van Thieme onder ogen gehad?” vroeg Groothedde zich retorisch af. “Thieme staat ook in de traditie van de onderlinge familiebanden die de Zutphense drukkers- en uitgeverswereld kenmerkt. Je kunt de lijnen van ongeveer 1730 doortrekken tot nu. Het bedrijf Thieme Meulenhoff bestaat nog altijd.”

De vierde mini-expo, in de Hanzehof, belicht de ‘ambachts- en productiekant’. Dat wil zeggen: het papier, het boekbinden en de verdere verfijning van drukwerk. De rol van de industrie komt hierbij aan bod, zoals papierindustrie in Eerbeek en een van Zutphense eerste bedrijven op industrieterrein De Mars: de Lijmerij.“

De vier-in-één-tentoonstelling is nog maar het prille begin van alles wat Zutphenaren en andere belangstellen te wachten staat in het kader van ‘Gedrukt in Zutphen’. “Na een oproep hebben we fantastische ideeën binnengekregen en daar wordt ook nog aan gewerkt”, zei erfgoedmanager Geke Hop. Op 15 juni gaat in het Stedelijk Museum een gelijknamige tentoonstelling van start; de vier kleintjes lopen daar in feite op vooruit. De afgelopen vrijdag in Dat Bolwerck geopende tentoonstelling van Gijs Müller, getiteld I’m new here, sluit aan bij het thema. En toneelgroep De DrogeNappers haakt erop in met de opvoering van een nieuw stuk in de Burgerzaal komende zomer. 

Informatie: Inzutphen.nl/gedrukt.