Het geheim van Jopie Gianotten. Eerherstel van Zutphense stadszwerver

WARNSVELD/ZUTPHEN – Oudere Zutphenaren hebben hem ongetwijfeld nog op het netvlies. De man die zijn carrière begon als gewaardeerd caféhouder en eindigde als beroemd/berucht stadszwerver: Johannes, beter bekend als Jopie Gianotten (1915-1988). Zijn zoon Theo overleed een jaar geleden (zie Contact vorige week). De vraag waarom zijn vader zo aan lager wal was geraakt, hield Theo bijna een leven lang bezig. Hieronder de ingekorte versie van het antwoord dat hij uiteindelijk heeft gevonden en waarmee hij zijn vader postuum hoopte te rehabiliteren. 

Door Sander Grootendorst

“Jopie Gianotten. Een wat onverzorgd uitziende man, met zijn Miro-winkelkarretje een opvallende verschijning in de binnenstad van Zutphen”, schrijft zijn zoon. “Soms zat Jopie op een bankje bij het station, maar meestal zwierf hij doelloos rond. Hij was onze Zutphense clochard. De meesten liepen hem gegeneerd voorbij, maar wie hem aansprak, hoorde flarden van verhalen over zijn verleden. Soms zag je in zijn blauwe ogen dat hij een geheim met zich meedroeg.

Het contact met mijn vader verliep moeizaam, van hem kon ik geen informatie verwachten. Gesterkt door mijn jarenlange ervaring als arbeidstherapeut bij wat nu GGNet heet, heb ik zelf veel speurwerk verricht.

Ooit was mijn vader gelukkig getrouwd met zijn knappe Christien Damen. In 1943, midden in de oorlogstijd, werd ik als oudste zoon geboren. Na enige tijd kregen ze ook een tweede zoontje,  Henk. De ouders van mijn vader runden een café aan de Rozengracht, naast de ingang van de Dupo. Bij het bombardement van Zutphen in oktober 1944 werd dit café totaal vernield. De familie bleef ongedeerd. Toch sloeg het noodlot toe. De kleine Henk en onze moeder overleden aan tbc: zij tijdens haar verblijf in het sanatorium in Almen. Ik heb met tbc in het ziekenhuis geleden en overleefde. Maar voor mij was er daarna geen thuis meer.
Mijn vader hertrouwde, ik werd na enige tijd liefdevol opgevangen door mijn grootouders Damen-Van Wessel aan de Rijsweerdstraat op de Mars.

Het is begrijpelijk dat Joop volledig uit het lood geslagen was door het overlijden van zijn zoontje en vooral van zijn geliefde Christien. Daar was Joop toch niet schuldig aan? Of dacht hij van wel?

Een verpleegster, die hem later in het ziekenhuis had verzorgd, vertelde mij over het geheim dat hij haar had toevertrouwd. Tijdens de oorlog was bij de boeren in de omgeving nog voedsel te krijgen. Joop ging voor zijn gezin regelmatig verse melk halen bij een boer in De Hoven. Het was ‘rauwe’ melk, die vóór gebruik eerst gekookt moest worden. Daarmee werden de eventuele ziektekiemen gedood die tuberculose kunnen veroorzaken. Helaas gebeurde dat koken niet altijd. Vermoedelijk ook niet bij de familie Gianotten. Als ’ruilmiddel’ nam Joop een keer een fles jenever mee die hij van tevoren aangelengd had met water.

Toen zich in zijn gezin de tbc openbaarde, zag mijn vader dit als een straf voor zijn bedrog aan de boer. Zijn schuldgevoel over wat hij had misdaan ging in zijn leven een steeds grotere rol spelen. Hij trok zich terug om zo de straf die hij meende  verdiend te hebben, te kunnen ondergaan. Hij begon zichzelf te verwaarlozen en dat ging van kwaad tot erger. Daar ligt volgens mij de oorzaak van het eenzame zwerversbestaan dat hij tot zijn dood heeft volgehouden.

Het geeft mij een bevredigend gevoel om te weten waarom mijn vader zich zo heeft gedragen. Mijn waardering voor hem is toegenomen. Ik hoop dat degenen die dit lezen hun herinneringen aan Jopie positief zullen bijstellen.”