Aangrijpende levensverhalen vormen basis voor theatertweeluik ‘Zo stroom ik’

ZUTPHEN - Indringend en louterend muzikaal poëzietheater waarin enkele bijzondere levensverhalen, gedichten, klassieke muziek en onder meer jazz en blues samenkomen. Dit mogen bezoekers van de voorstelling Zo stroom ik verwachten, die op woensdag 29 en donderdag 30 november wordt opgevoerd in Dat Bolwerck.

Door Rudi Hofman

De Zutphense dichter Eke Mannink is de bedenker en initiatiefnemer van het tweeluik Zo stroom ik. Vijf jaar geleden verscheen haar biografische roman Zo stroom ik van je over, waarvan de titel van het theaterstuk is afgeleid. In het boek beschrijft zij dat ze als kind te horen krijgt dat haar moeder haar als baby heeft afgestaan voor adoptie. Als zij haar op latere leeftijd eindelijk ontmoet, blijkt ze niet meer in het leven van haar moeder te passen. De zoektocht naar haar afkomst en identiteit staat centraal in de roman.
In Zo Stroom ik vertelt Mannink onder de titel Zeedier wat de gevolgen van het adoptieverhaal voor haar zijn geweest. Zij draagt daarnaast diverse gedichten voor; grotendeels eigen werk, maar bijvoorbeeld ook gedichten van M. Vasalis en Hans Andreus.

Gedeserteerd
Het levensverhaal van de in Harlem, New York geboren muzikant Ric Stokes, die al sinds medio 1972 in Zutphen woont, staat centraal in Blues in C. Dat vormt het tweede deel van het tweeluik. Stokes deserteerde in 1970 uit het Amerikaanse leger toen hij in Duitsland was gelegerd. Boven in zijn woning aan de Kuiperstraat vertelt Stokes dat hij zich totaal niet kon vinden in de wijze waarop Amerika de oorlog in Vietnam verdedigde. “Ik was daar geweest en heb er genoeg bloed en dood voor een heel mensenleven gezien. Ik wilde niet terug naar Vietnam en besloot te deserteren.”
Met alleen een plunjezak met wat vuile kleren (“ik had de verkeerde zak gepakt”) en een basgitaar verliet Stokes in alle vroegte de Duitse legerbasis en reisde hij vervolgens per trein van Würzburg naar Frankrijk. In de twee jaar daarna verbleef hij afwisselend in Zweden (zomer), Spanje (winter) en tussendoor in Amsterdam.

Verliefd op Zutphen
In 1972 vroeg Stokes aan een vriendin die hij eerder tijdens een dienstperiode in Limburg had leren kennen, of hij bij haar onderdak kon krijgen. “Ik kwam maar niet vooruit met mijn muzikale ontwikkeling. De vriendin bleek intussen naar Zutphen te zijn verhuisd en ik was welkom bij haar.” Toen hij in de zomer dat jaar voor het eerst kennismaakte met Zutphen was Stokes meteen verliefd.
“Ik vond het zo mooi hier. De fraaie oude gebouwen en cobblestone-straatjes. Ik ben een Amerikaan hé, als in Amerika iets ouder is dan 75 jaar dan is dat al heel oud. In Zutphen was het toen echt super rustig. Voordeel voor mij was dat ik hier en ook elders heel veel kon spelen. Je had toen nog overal jeugdsozen”, schetst de 76-jarige muzikant, die inmiddels 50 jaar getrouwd is met zijn Marianne.

Puur geluid
Zijn eerste grote liefde wat betreft muziekinstrument was de dwarsfluit. “De dwarsfluit heb ik in Zutphen bij toeval ontdekt. Daarvoor had ik zes of zeven jaar gitaar gespeeld. De dwarsfluit heeft een zo puur en mooi geluid. De toon wordt door mijn lucht gevormd. Je blaast er direct in dus niet via een mondstuk of rietje. Mijn adem maakt dit, dat is mijn essentie.” Later ging Stokes ook saxofoon spelen en beide instrumenten zijn hem even lief.

Mooie rustplek
Vanuit het raam van zijn bovenkamer kan Stokes net een stukje IJssel zien. De rivier is hem dierbaar. “Het is een ontzettend mooie rustplek en geeft mij een sitting on the dock of the bay-gevoel. Ik laat hier de wereld aan mij voorbijgaan. Het is altijd lekker rustig en kinderen, onder wie mijn oudste kleinzoon, kunnen heerlijk spelen met het waterwerk. De IJsselkade is op een heel goede manier opgeknapt.”
Dat Eke Mannink zijn levensverhaal heeft opgetekend en in de voorstelling Zo stroom ik uit de doeken doet, daar staat Stokes ‘100 procent achter’. “Ik besefte ook dat ik bezig was het voor mijn kleinkinderen vast te leggen. Zodat als ze daar later mogelijk interesse in hebben, kunnen lezen wat voor leven hun opa heeft gehad. Eke heeft dat heel mooi in een manuscript verwoord.”

Vlinderwerk
Over de samenwerking met Mannink is Stokes sowieso zeer te spreken. Beiden ontmoetten elkaar vele jaren geleden voor het eerst tijdens een radioprogramma in Hilversum. In de afgelopen jaren werkten zij onder meer samen tijdens diverse Vlinderwerk-projecten. Vlinderwerk is het bedrijf van Eke Mannink en de Zutphense dichter/journalist Sander Grootendorst.
In Zo stroom ik speelt Ric Stokes saxofoon, omdat de door hem uitgekozen nummers zich, zo zegt hij, daar het beste voor lenen. Aan bod komt werk van zijn muzikale helden onder wie Sonny Rollins, Thelonious Monk, John Coltrane en Cole Porter. 

Thuisgevoel
Het belang van nabijheid is het thema van de voorstelling. Stokes geeft hier desgevraagd de volgende persoonlijke betekenis aan: “Iedereen heeft een plek nodig waar hij zich veilig voelt. Daarnaast gaat het om de mensen om je heen, om de natuur. In Zutphen versterken het carillon en de markt mijn thuis-gevoel. En dit geldt natuurlijk ook voor de IJssel.”
Sabine Kars, een vriendin en collega-dichter van Eke Mannink, verzorgt een tussenspel met als titel Rijzend onderdak. "Sabine is een gastartiest, omdat we een compleet en avondvullend programma wilden maken dat inhoudelijk, gevarieerd en van hoog niveau is. Daarin past zij uitstekend. Haar verzen zijn intrigerend. Ze woonde een paar jaar in Zutphen, toen heb ik haar leren kennen. Nu zijn we bevriend. Poëzie is onze manier van leven. Haar verhaal (haar stroom) gaat over het omgaan met het gegeven dat ze een hersentumor heeft gehad waar ze jaren mee heeft geleefd. Inmiddels is zij geopereerd en hersteld. Daarover schreef ze een bundel, Hoofdkwartier. En daarmee maakte ze speciaal voor ons een performance, met muziek van de IJslandse groep Sigur Ros”, legt Mannink uit.

Pianiste
Als vierde persoon werkt de bekende en veelgeprezen pianiste Eke Simons mee aan de voorstelling. Mannink: "We werden tien jaar geleden aan elkaar voorgesteld omdat we allebei Eke heten, een naam die niet zoveel voorkomt. We zijn een keer samen naar het Gemeentemuseum Den Haag geweest, waar ze toentertijd woonde (nu woont zij - net als Kars - in Deventer, red.) Daarna is het contact verwaterd. Omdat ik een pianist zocht, dacht ik aan haar. Ze speelt op hoog niveau - onder anderen met leden van het Concertgebouworkest -, dus ik schatte de kans niet groot in. Wat bleek? Ze wilde samenwerken. Echt geweldig.”

‘Zo stroom ik’ wordt opgevoerd in Dat Bolwerck op woensdag 29 en donderdag 30 november. Inloop vanaf 19.30 uur, start 20.00 uur. Kaarten zijn verkrijgbaar via datbolwerck.nl.