Nieuwe film Sarah Marijnissen: dochters hervinden hun vaders én zichzelf

ZUTPHEN - Vier dochters, vier vaders. Vier moeizame relaties. Maar ook: vier hervonden vaders, hervonden relaties, hernieuwde waardering, hernieuwde liefde. Een van de dochters: Sarah Marijnissen uit Zutphen. Zij maakte er een documentaire over. In twee afleveringen te zien op NPO 2.

Door Sander Grootendorst

“Ik ontdekte een diepe liefdesband tussen mijn vader en mij. En daar moet je dan 73 voor worden”, zegt Marijnissen in haar woning aan de Laarstraat. Haar vader overleed op 51-jarige leeftijd, toen zij dertien was. Wat bracht haar ertoe alsnog haar band met hem te onderzoeken? “Een lichamelijk signaal”, zegt de geboren Brabantse. “Ik kreeg een gordelroosinfectie met als gevolg de uitval van het evenwichtsorgaan. Een metafoor voor de disbalans in mijn leven.” Ze besefte dat die met haar vader te maken moest hebben. Hoe zou ze haar evenwicht kunnen terugvinden? Marijnissen schakelde de hulp in van coach Els van Steijn, auteur van De Fontein. Oók een metafoor, die fontein. Voor het logische, natuurlijke stromen van menselijke relaties, in het bijzonder tussen ouders en kinderen. 

Het maken van films is haar beroep en haar passie, ze werkte lang voor de Boeddhistische Omroep. Marijnissen besloot de zoektocht in een documentaire vast te leggen. Helemaal vanzelf ging dat niet. “Ik had er aanvankelijk geen zin in. Moeders zijn ook dochters (haar vorige documentaire, SG) resoneerde bij heel veel kijkers. Enthousiaste reacties tot op de dag van vandaag. Ik wilde liever niet meeliften op dat succes.” Toen ze er dan toch aan begon, werd het haar eigen verhaal, én, op advies van de eindredacteur, dat van drie andere vrouwen: Adelheid Roosen, Shura Lipovsky en Marita Coppes, van wie laatstgenoemde ook in Zutphen woont. “Vier verhalen, dat maakt de film universeler, er is meer gelegenheid tot herkenning.” 

Marijnissen maakte de documentaire samen met Alexander Oey. Zorgvuldig monteerden ze de verhalen door elkaar heen. Ze voeren langs de duistere, tragische kanten van het bestaan, maar ook de ‘gouden draden’ – een term van Marita Coppes, auteur van het boek De laatste verhalenweefster – worden zichtbaar. “De film duurt twee uur, maar voor de uitzending is hij in tweeën geknipt. Deel 1 is op te vatten als inleiding, deel 2 als de apotheose.” Overigens eindigt deel 1 óók al met een soort apotheose: uitgesproken door theatermaakster Adelheid Roosen. Ze citeert haar vader, die, doelend op zijn kille reactie nadat zijn dochter als kind was verkracht door een familielid, op het eind van zijn leven zei: “Dat heb ik niet goed gedaan.” Woorden waarmee hij zijn dochter bevrijdde: je ziet het, ook nu nog, in haar ogen. 

Bevrijding is een sleutelwoord in de documentaire. Coppes’ vader liet zijn gezin in de steek om zich aan te sluiten bij de Baghwan. Zijn dochter was daar net zo boos over als haar moeder en alle anderen, maar zij liet hem niet vallen. Was opgelucht – bevrijd – toen ze tijdens een gezamenlijke tocht door India merkte dat ze diverse eigenschappen met hem deelde, zoals de liefde voor lezen en vertellen.

Shura Lipovsky, zangeres van het Jiddische lied, had een vader met een zwaar oorlogsverleden. Hoe als Jood te overleven ná die helse verschrikkingen? Welke gevoelens heb je nog over voor je vrouw, voor je beide dochters? Waar Van Steijn bij Marijnissen beweging brengt, doet Marijnissen dat als interviewster bij Lipovsky. “De gesprekken voelen als een groot cadeau”, zegt de zangeres in de film tegen Marijnissen. “Je hebt op een zachte manier toegang verleend tot iets wat bij mij op slot zat.” Lipovsky was ervan overtuigd dat mannen geen gevoel hebben, puur omdat haar vader het niet wist te uiten. “Het is een feest om nu alsnog de gevoelswereld van mannen te mogen ontdekken.”

Hoe zit het met Marijnissen zelf? “Ik heb mijn vader maar kort gekend. Wat ik weet is dat ik hem altijd de rug heb toegekeerd. Hij had geen schijn van kans. Ik was geheel loyaal aan mijn moeder.” Dat is, eindelijk, rechtgezet. “Het maken van deze film was helend voor mij.”  Vlak voordat haar vader stierf, gebood hij zijn dochter: zorg goed voor je moeder. Els van Steijn stelt vast dat Sarah dat in wezen altijd is blijven doen. Haar vader bleef daardoor enerzijds op de achtergrond, maar anderzijds deed ze het in opdracht van haar vader: ze vervulde immers diens laatste wens.

Van Steijn maakt er korte metten mee. Ze vraagt Marijnissen de destijds gedane belofte te verbreken. En het werkt. Zo ziet bevrijding eruit. Zo stroomt het leven weer. “Je ouders ontdekken én volledig accepteren zoals ze zijn om je op liefdevolle wijze los te kunnen maken. Dat maakt ook dat jij je authentieke zelf mag zijn.” Ze staat nu steviger op haar benen, zegt Marijnissen. Alle vier vrouwen hebben als het ware opnieuw leren lopen, zichzelf herontdekt. Fraai geïllustreerd in de film met beelden van een levenslustig springerig veulen. Marijnissen: “Het is een verwarrende tijd. Onze samenleving staat een grote transitie te wachten. Van top-down naar gelijkwaardig, van wantrouwen naar vertrouwen en van angst naar liefde. Vanuit onze verworven ouderlijke balans kunnen wij vrouwen daarin een belangrijke invloed hebben.” En waar is haar vader, zestig jaar na zijn dood? “Hij verschijnt in mijn dromen en meditaties”, zegt Marijnissen. “Ik ben diep ontroerd door zijn schoonheid.”

Uitzendingen
Dochters & vaders. KRO-NCRV.
Uitzending deel 1: NPO 2, zondag 2 april, 15:25 uur.
Deel 2: NPO 2, zondag 9 april, 15:25 uur.