Zutphen behoedt historische kastenwand voor vergetelheid

Op weg naar een derde leven

Door Eric Klop

ZUTPHEN – In de Laarstraat was vorige week woensdag aandacht voor een project waarin Zutphen zijn naam als hoeder van historisch erfgoed weer alle eer aandeed. Op nummer 111 werd een 18e eeuwse kastenwand met moed, beleid en trouw ontmanteld en op transport gezet in afwachting van een nieuwe bestemming.

De houten en geornamenteerde wand is geen alledaagse vondst. Interieurafwerkingen, waaronder tussenwanden, uit de 18e eeuw en ouder zijn zeer zeldzaam en worden nog maar sporadisch in oude binnensteden aangetroffen. Dat is vooral een gevolg van trends die zich de laatste honderd jaar in snel tempo opvolgden. Zo ontstond na de Tweede Wereldoorlog de behoefte om interieurs te vergroten en hokkerige kamerindelingen door te breken. Dat de kastenwand tot op de dag van vandaag in de Laarstraat 111 bewaard bleef, is dan ook vrij uniek.

Het plaatselijke Erfgoedcentrum zag voldoende aanleiding om enige ruchtbaarheid te geven aan de nu onvermijdelijke demontage en verhuizing die uiteindelijk moet leiden naar een nieuw leven. 

Want het pand heeft sinds enkele maanden in de persoon van Oscar Visser een andere eigenaar. Hij is volop bezig met de verbouwing van de woning waarvan de oudste delen vermoedelijk dateren uit de 15e eeuw, maar het niet tot officieel geboekstaafd monument heeft geschopt. Dit brengt met zich mee dat behoud van de 18e eeuwse kastenwand ter plekke wettelijk geen verplichting is. Visser zelf is dat ook niet van plan. Niettemin vermoedde hij de waarde en nam contact op met de gemeente Zutphen. Die stuurde via Hendrik Haafkens van het Erfgoedcentrum gemeentelijk bouwhistoricus Jeroen Krijnen erop af.

Schrootjes
“Ik wist van het bestaan”, vertelt Krijnen. “Al zo’n twaalf jaar geleden kwam ik bij een bouwhistorische verkenning van het pand de kastenwand, een type waarvan de productie rond 1720 begon, op het spoor. Verscholen achter 20e-eeuwse schrootjes, tientallen jaren daarvoor aangebracht door Drukkerij Bats die er van 1937 tot 2009 gevestigd was. Nader onderzoek wees uit dat de wand vrijwel zeker uit een ander huis, wellicht eveneens in de Laarstraat, afkomstig is en op de huidige plek werd neergezet. Wanneer? Dat is niet te achterhalen, maar in ieder geval al heel lang geleden.”

Vermoedelijk zijn de panelen oorspronkelijk gebruikt als afscherming van een bedstee, naar verluidt in vervlogen tijden ook wel bedkast genoemd. Vandaar de noemer kastenwand. In elk geval geeft een dergelijk decoratie een inkijkje in de inrichting van een woning van een familie uit de betere middenklasse van enkele eeuwen terug. Dat dient bewaard te blijven. 

Weliswaar niet meer op de Laarstraat 111, maar voorlopig in het historisch bouwfragmentendepot van de Monumentenwacht Gelderland te Valburg. Daar zal de kastenwand door vaklieden van het Gelders Restauratiecentrum zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat worden terugbracht en wachten op een derde, relevant en duurzaam leven.

“Hopelijk in Zutphen”, zegt Marcel Wendrich van het Wijnhuisfonds dat financieel bijdraagt aan de zorgvuldige demontage en het voorzichtige transport door aannemersbedrijf Dijkman. Het is een heus Zutphens project…