Tuin ontstenen? Schakel de tegelwippers in!

ZUTPHEN – ’s Middags zou het gaan regenen. Zeg maar gerust plenzen. Maar in een tuin in het Zutphense Waterkwartier zou al dat water makkelijk zijn weg kunnen vinden. Want ’s morgens hadden de ‘tegelwippers’ honderd vierkante meter aan tegels verwijderd. De eerste, grote stap op weg naar een ‘klimaattuin’.

Door Sander Grootendorst

Zelf hoeft ze niet per se in de krant, zegt de bewoonster. Het gaat niet om haar, het gaat om de actie waarvoor een groepje vrijwilligers een deel van de vrije zaterdag opoffert. Al laat de bewoonster zich niet onbetuigd: ze versterkt de inwendige vrijwilliger met koffie, thee en lekkernijen. Die zijn zeer welkom, want het gaat om vrijwilligerswerk in de categorie ‘flink aanpoten’.

Tijd om even bij te komen en bij te praten tijdens een korte pauze. Vrijwilligster Marijke veegt het zweet van haar gezicht. Niet dat het haar te veel is, integendeel, ze heeft er veel plezier in. “Ideaal vrijwilligerswerk” noemt ze het. “Gezellig, lekker in de buitenlucht, hooguit drie, vier uurtjes in de ochtend. Als je klaar bent, ben je klaar, dat vind ik wel zo prettig”. Ook gunstig: je hoeft niet volgens een vast schema op te draven. Coördinator Saskia Bender. “We hebben nu zo’n twaalf vrijwilligers – mannen en vrouwen, jonger en ouder – en er zijn er altijd wel vijf of zes die kunnen.”

Vóór het huis staat een enorme container, geleverd door de Zutphens firma Schrijver (recycling en afvalinzameling). “Zo’n knoeperd hadden we nog niet eerder”, zegt Bender. “We moeten vandaag honderd vierkante meter ontstenen, dus het is wel nodig. Het komt neer op meer dan duizend tegels.” 

De vrijwilligers hebben zelf aardig wat kennis over ‘klimaattuinen’ paraat – tuinen die worden aangepast zodat ze bestand zijn tegen de grilligheden van het veranderende klimaat. De bewoonster gaat met vrijwilliger Geert in gesprek over het afkoppelen van regenwater. “Laat je dat gewoon de tuin in stromen of neem je maatregelen om het daar ook echt op te vangen, bijvoorbeeld door containers in te graven?” Het antwoord op die vraag kan per tuin verschillen.

Zo is het project begonnen, zegt Saskia Bender. Met regenwatercoaches. Allengs is het uitgebreid met nog meer doe-het-zelf-acties (al dan niet onder begeleiding) in de eigen tuin. Het weghalen van bestrating is er eentje van. Niet alleen handig voor de afvoer van hemelwater, ook koeler in de zomer en… minder koud in de winter. Fijn voor de biodiversiteit ook. Tegels zijn een aanslag op het bodemleven.

Verdrietig
“Maar je merkt dat veel mensen aanhikken tegen het daadwerkelijke ontstenen. Dat is vaak een hele klus en hoe pak je die aan?” Bender vertelt over een vrouw die “zo verdrietig werd van die tegels in haar tuin”. “Ze was graag bezig met de planten in haar tuin, maar door gezondheidsproblemen zou ze die tegels er nooit zonder hulp uit kunnen krijgen.” Tadaaa! Daar belden de tegelwippers al aan, The A-Team voor het ontstenen van iedere tuin.

Mede door inspanningen van gemeenten en waterschappen groeit langzaam maar zeker het besef dat betegelde tuinen meer na- dan voordelen hebben. Ook bij jonge gezinnen, zegt Bender. Niet in de laatste plaats omdat kinderen hun ouders erop attenderen. En het ludieke NK Tegelwippen draagt een steentje bij. De tegelloze tuin heeft de toekomst. Behalve uiteraard waar ze echt nodig zijn – een breed pad waar je met de rollator overheen kunt bijvoorbeeld. “En het is natuurlijk ook een misverstand dat je aan tegels geen onderhoud hoeft te plegen”, zegt de bewoonster. Haar voorgangers hadden het nogal uit de hand laten lopen – de tegels waren deels overwoekerd. 

Onderhoud
Ze weet nog niet precies wat ze met de tuin gaat doen als de tegels er eenmaal uit zijn. Misschien wordt het een moestuin? Ook dat verschilt uiteraard per tuin en per bewoner. Wie graag tuiniert, kan zijn of haar gang gaan. Wie dat niet wil of kan, kiest voor onderhoudsarm.

Genoeg gepraat, er moet weer gewerkt worden! Als een geoliede machine gaat het zestal aan de slag. De een bevrijdt tegels van begroeiing, anderen scheppen ze los, weer anderen voeren ze in kruiwagens af naar de container. Twaalf handen maken licht werk. 

Waar gaan de verwijderde tegels eigenlijk naartoe? “Wat we natuurlijk niet willen is dat de tegels die we uit de ene tuin weghalen in een andere tuin weer worden neergelegd. In dit geval neemt de firma Schrijver ze over. Die zit op bedrijventerrein De Mars. Ik denk dat ze daar worden vergruisd”, zegt Bender. “Soms voeren we ze zelf met een aanhangwagen af naar plekken waar ze worden hergebruikt. Zoals voor stapelmuurtjes in voedselbossen of de schooltuintjes in het Emerpark. Als we geen bestemming weten, brengen we ze naar het Reststoffencentrum op de Mars. Ken je dat? Het lijkt wel een maanlandschap, fascinerend. Haha, ja, zo kom je nog eens ergens, als Zutphense tegelwipper.”

De Werkmakers en ZutphenEnergie (ZE) maken zich samen sterk voor klimaatadaptatie. In samenwerking met gemeente Zutphen, Waterschap Rijn-IJssel, Waterschap Vallei-Veluwe, Wildkamp, Cornerstone, Eeden Groenadvies en Reststoffencentrum Zutphen houden ze zich bezig met het ontstenen en vergroenen van tuinen en  het afkoppelen van hemelwater. “We zetten daarbij stenensjouwers, tuincoaches, regenwatercoaches en afkoppelaars in.” Belangstelling? Stuur een mail naar: klimaattuin@dewerkmakers.com.