'Ik wil weten wie het waren'

Wonen in een huis waar Joden woonden

Door Alize Hillebrink

ZUTPHEN - Zutphense Schilderswijkers doen onderzoek naar de levens van ruim vijftig Joodse bewoners in hun wijk die de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd. “Ik was geschokt door de hoeveelheid namen die ik zag.”

“In onze wijk woonden meer dan vijftig Joden op 15 adressen,” zegt Corinne Abbas, inwoonster van de Frans Halslaan in Zutphen. Sinds een jaar doet ze samen met een groeiende groep wijkbewoners onderzoek naar de adressen waar Joden woonden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Via een simpele zoekopdracht op google kwam Abbas op de landelijke website van Joods Monument terecht. “Ik was geschokt door de hoeveelheid namen die ik zag.” Vanaf dat moment wilde ze nog maar één ding: “Weten wie het zijn.” Een reconstructie van levens begon. In het huis van Abbas zelf, aan de Frans Halslaan, woonden geen Joden, maar wel op drie andere adressen in haar straat. Ze zoekt contact met de bewoners en welwillend sluiten ze zich aan bij het onderzoek.

Pas echt goed zichtbaar wordt het drama dat zich in de Tweede Wereldoorlog voltrekt, als de onderzoekers ontdekken dat meerdere Joodse gezinnen Duits waren. “Op de vlucht uit Duitsland gingen veel Joden via Nederland als tussenstation naar Engeland of Amerika,” vertelt Esther Bánki uit de Rembrandtstraat. “Aan het eind van de jaren ’30 neemt het aantal Joden in Zutphen toe, mede omdat visa naar andere emigratielanden geweigerd werden.”

Onder hen de familie Gunzburger uit Landau in der Paltz, ontdekte Bánki, die woonde in haar huis aan de Rembrandtstraat 6-8. “Een echtpaar met een dochter. Hier was toen een melk- en groentewinkel. Waarschijnlijk dat de familie de kamers erboven huurde. Hun zoon verliet Duitsland in 1938 om op zijn zestiende naar Amerika te gaan. Hij overleefde als enige de oorlog.”

Zes pagina’s met namen
Kippenvel bekruipt je bij het lezen van de zes pagina’s lange lijst met namen, die de wijkbewoners hebben verzameld. Families met geboortedatum, geboorteplaats en overlijdensdatum. Niemand op de lijst heeft de oorlog overleefd. “Door ons onderzoek komt de oorlog komt heel dichtbij,” zegt Bánki. “Je beseft hoe triest het is. Mensen die een goede positie hadden in Duitsland, een sociaal leven en dan eindig je zo.” Het is even stil voor Abbas de draad oppakt. “Stukje bij beetje reconstrueren we de levens van de Joden. Soms is het echt puzzelen,” zegt ze. “Maar het groeit nog steeds, want er komt telkens meer informatie bij. Helaas hebben we nog niet van iedereen gegevens kunnen achterhalen,” besluit ze.

Abbas doet dan ook een oproep aan mensen die tijdens de oorlog in de Schildersbuurt woonden in de hoop dat zij kunnen vertellen hoe zij de oorlog hebben beleefd en of ze Joden uit de Schilderswijk hebben gekend. Belangrijk, want de initiatiefnemers willen in het voorjaar van 2021 een boekje presenteren met de verhalen van de Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Schilderswijk woonden. “We willen iedereen een gezicht geven, hun verhalen opschrijven en doorgeven,” zegt Abbas. Bánki: “Deze mensen mogen niet vergeten worden.”

Film
Alsof een boek en Stolpersteine niet genoeg zijn, willen de wijkbewoners ook een film maken gebaseerd op de verhalen van mensen die nu nog leven en de oorlog in de wijk hebben meegemaakt. De interviews worden mogelijk gehouden door basisschoolkinderen. “Met de film willen we een koppeling maken met het heden,” vertelt Abbas gedreven. “Een stukje bewustwording. De impact van racisme en discriminatie is helaas nog altijd actueel. De oorlog die inmiddels steeds verder van ons komt af te staan, proberen we zo levend te houden.” Het is mooi om iets te doen voor mensen die hier hebben gewoond, zegt Abbas, “en tegelijkertijd verbindt het ons als wijkbewoners met elkaar.”

De initiatiefnemers zijn nog op zoek naar meer informatie over de familie Wolf, tijdens de oorlog woonachtig in de Frans Halslaan 68, de familie Hanouwer, Jan Steenstraat 10 en de familie Weijel, Jan Steenstraat 15. Contactgegevens: schilderswijk75jaar@gmail.com of via Corinne Abbas: tel. 06 30503303.