Idealisme loont: Ubuntuplein wordt werkelijkheid
AlgemeenZUTPHEN - Locatie: een schaduwplek aan de Noorderhaven-kant van het station in Zutphen. Interview met: Hatta Smit, bestuurslid bewonerscoöperatie Ubuntuplein. Herinnering aan: een interview met onder anderen Hugo Versteeg in 2004, initiatiefnemer van het project dat zijn naam dankt aan de Zuid-Afrikaanse Bantoetaal.
Door Sander Grootendorst
‘Ubuntu’, dat betekent zoiets als: ‘Ik ben omdat wij zijn.’ Versteeg vertaalde dat naar: iedereen die meedoet in ons project is verantwoordelijk voor zichzelf én voor de anderen. De fijnste en zinvolste manier om de ‘derde levensfase’ in te gaan. In een woningencomplex met koop, huur én sociale huur. Een kleine, evenwichtige samenleving te midden van de grote. Dat is het streven.
Achttien jaar is er vestreken. In 2004 kwamen de eerste ideeën naar buiten en in 2022… nadert de bouw zijn voltooiing. Achttien jaar volhouden, doorzetten, de moed niet opgeven. Uiteindelijk heeft het tot succes geleid. “Daar zijn we best trots op,” zegt Hatta Smit. Hij, Groninger in hart en nieren, kreeg, jaren geleden alweer, een publicatie onder ogen waarin de principes van ‘Ubuntu’ werden uitgelegd. “Mijn vrouw en ik zeiden tegen elkaar: het liefst blijven we in ons dorpje in Groningen wonen. Maar als we ouder worden, komen we toch tameliijk geïsoleerd te zitten. De enige andere plek die ons wat leek – we kennen het gebied van onze trektochten – was ergens aan de IJssel.” Vanaf het Ubuntuplein is het een klein eindje naar die rivier, een klein eindje ook naar het station. En, via de fiets- en voetgangerstunnel, ene klein eindje naar de binnenstad van Zutphen.
Hugo Versteeg, die zelf met planologische ogen naar het project keek, vroeg Smit, die sterk is in het sociale, meteen in het bestuur. De twee vonden elkaar in hun idealistische bevlogenheid én in de wens om daar concreet invulling aan te geven.
Makkelijker gezegd dan gedaan. “In 2017 scheelde het een haar of het project was stopgezet. We wilden daar net toe besluiten toen Habion om de hoek kwam kijken.” Die in Utrecht gevestigde organisatie legt zich toe op huisvesting ‘waar ouderen zich thuisvoelen’. Op de website staat: “Bij het beheer en in de ontwikkeling van nieuwe projecten vragen we regelmatig wat ouderen zelf willen en kunnen. Zo komen we uit op nieuwe woonvormen en tevredener wonende ouderen.” Die ‘missie’ sluit goed aan op de ideeën voor het Ubuntuplein.
Zo gloorde er van het ene op het andere moment weer hoop. Maar het gaat bij woningbouw al gauw om tientallen miljoenen, dus er is in de tussentijd nog flink onderhandeld. Met onder meer als hamvraag: hoe de zorgwoningen – wezenlijk onderdeel van het plan – te financieren.
Smit: “Ubuntu is bij uitstek een project dat geleidelijk groeit. Je kunt niet meteen aan een eis voldoen zoals: een minumum aantal zorgbehoevenden. Die komen er vanzelf, in de loop der jaren, we worden allemaal ouder.”
De partijen (waaronder ook bouwbedrijf Heijmans, die garant staat voor de koopwoningen) kwamen er samen uit. In totaal worden 110 wooneenheden gebouwd. Inmiddels staan er zestig kandidaten ingeschreven. Versteeg had het destijds over een groter aantal woningen, maar dat was vóór de bankencrisis in 2008. “Zonder die crisis hadden we toen al door kunnen pakken. We waren er heel dichtbij.” Het mocht niet zo zijn. De initiatiefnemers waren terug bij af. In de wetenschap dat financiering alleen maar nóg moeilijker zou worden. De afweging tussen idealisme en haalbaarheid nog scherper.
In terugblik vertelt Smit erover met een glimlach. “Maar onze gezichten hebben vaak op onweer gestaan.”
Hugo Versteeg overleed in 2019. Hij heeft zijn stempel gezet. Smit: “Ik voel me schatplichtig aan hem, ik borduur voort op zijn werk. Het was gewoon een heel knap plan. Onder het motto: Laten we voor elkaar gaan zorgen zonder onze zelfstandigheid op te geven. Zonder onszelf afhankelijk te maken van familie, die vaak ver weg woont. Niemand is de baas. Geen verplichtingen, wel verantwoordelijkheid. Allicht kom je anderen tegen met dezelfde interesses. En in het gemeenschapshuis is plaats voor activiteiten waarbij ook mensen van buiten welkom zijn.”
Het klinkt allemaal heel natuurlijk, eeuwenlang leefden mensen zo samen. Maar in de moderne tijd moet je misschien toch even schakelen om in die modus te komen. Daartoe geeft Smit trainingen aan (toekomstige) Ubuntu-deelnemers. De volgende is op 30 juli. Hij heeft daar beroepshalve ervaring mee, dus het is echt zijn pakkie-an: ook dat past weer bij de Ubuntu-filosofie: gewoon blijven doen wat je leuk vindt en waar je goed in bent. En wat daarvan het gevolg is: “Het houdt je veel langer gezond, dat staat vast.”
