Werken in het paradijs van de stad

ZUTPHEN - De Zutphense Hoogstambrigade snoeit oude fruitbomen in Zutphen en Warnsveld. Het liefst historische fruitrassen. Deze week: snoeien op de Zutphense Bleek.

Door Alize Hillebrink

Verscholen in het groen, tussen de laatste appels en peren van het seizoen, worden de fruitbomen in de oude boomgaard op de Zutphense Bleek gesnoeid. Het is zaterdagochtend en nog stil in de stad. Ladders staan tegen bomen, dikke laarzen op de sporten. Tegen de veertiende-eeuwse stadsmuur ligt een grote hoop snoeihout. Van beneden volgen de aanwijzingen, van boven vallen de takken.

Mispelblom
Het onderhoud van de karakteristieke fruitbomen op de Bleek wordt sinds een jaar gedaan door de Hoogstambrigade Zutphen, een groep liefhebbers van oude fruitrassen die graag buiten werkt. De zestig bomen op de Bleek zijn een overblijfsel van de commerciële boomgaard die in de tweede helft van de vorige eeuw werd aangelegd door de firma Mispelblom, een brandewijnstokerij. In 1965 kwam de boomgaard in handen van de gemeente, waarna deze aan het eind van de jaren tachtig overging in handen van het Wijnhuisfonds.

Betrokkenheid
Op zes, zeven meter hoogte staat Hanna Scholte op een ladder. Ze plukt appels en legt ze één voor één in een grote rieten mand. Het is een nostalgisch plaatje. "Die zijn straks voor de gastheer en gastvrouw", zegt ze. "We worden altijd door de hele buurt uitgenodigd op de koffie." Elke snoeiochtend worden de snoeiers gefêteerd met de meest fantastische, vaak eigen baksels van buurtbewoners. "De betrokkenheid van omwonenden altijd hartverwarmend."

De Zutphense Hoogstambrigade is in 2018 in het leven geroepen door de gemeente Zutphen in samenwerking met de provincie Gelderland. In de gemeente staan relatief veel fruitbomen van historische rassen en het is zonde als dit levende culturele erfgoed verloren gaat, zo was de gedachte. Naast de fruitbomen op de Bleek onderhouden de hoogstammers ook de Stadsboomgaard aan het Bongerdspad en de fruitbomen in het Wijnhofpark. De hoogstambrigade staat onder professionele begeleiding van Stichting Landschapsbeheer Gelderland. Opleiding en materiaal worden verstrekt door de stichting.

Restauratiesnoei
Momenteel zijn de Zutphense brigadiers bezig met de zomersnoei. "Een beetje laat", erkent Eric Stockhuyzen, alpinopet, vriendelijk gezicht en een handzaag in de vuist. "We hadden in september klaar willen zijn, maar door vakanties is het wat opgeschoven." Volgens Hanna heeft de groep ook te maken met achterstallig onderhoud. "De bomen zijn niet altijd even goed gesnoeid. Sommigen moeten hun vorm terugkrijgen." Restauratiesnoei, zoals dat in vaktermen heet. "En dat doe je niet in één keer, daar maken we een meerjarenplan voor."

Cultuurhistorische waarde
"Wij snoeien anders dan in de gangbare fruitteelt," legt Eric uit. "Daar gaat het om productie, bij ons gaat het om de cultuurhistorische waarde. Wat wij doen is vooral instandhouden." Het snoeien is een oud ambacht en is gebaseerd op de groeivorm van de boom. Zo vraagt een appelboom een andere snoeiaanpak dan een perenboom. "Een appelboom, daar moet je met de pet doorheen kunnen gooien. Een perenboom is kaarsvormig, heeft de vorm van een peer."

Wat volgens Eric het snoeien zo leuk maakt is het samenwerken. "Met elkaar overleg je wat er met de boom moet gebeuren. "Iedereen heeft een mening en er is soms best weleens een discussie, maar dat maakt het heel leerzaam." Volgens Hanna wordt het snoeien met de jaren steeds leuker omdat je resultaat ziet van je werk. "De herkenning als je weer bij de boom staat die je het vorige seizoen hebt gesnoeid is zo leuk. Je ziet wat iemand de vorige keer heeft gedaan en welk resultaat dat oplevert. Dan ben ik trots." Het buiten-zijn en de prachtige plekken waar ze mogen werken, is ook een grote motivatie. "Ik zeg altijd: jongens, we werken in het paradijs."

Intussen is er in de stadsmuur een deur opengegaan. Wanneer de klok elf uur slaat is het koffietijd. Deze keer zijn Henriette en Rutger-Jan gastvrouw en gastheer. De mand met appelen wordt de drempel over gedragen. De snoeiers zijn benieuwd waar ze deze keer op worden getrakteerd. Het is 'Wassenaarse broeder'. En die laat zich goed smaken.

Snoeien in de Stadsboomgaard
Op zaterdag 12 oktober en maandag 14 oktober snoeit de Hoogstambrigade Zutphen vanaf 9.30 uur in de Stadsboomgaard aan het Bongerdspad. Geïnteresseerden zijn welkom een kijkje te komen nemen. Vanaf december wordt gestart met de wintersnoei op de Bleek. Om 9.30 uur verzamelen bij het hek onderaan de Drogenapstoren.