Kinderen beleven in Zutphen heerlijk dagje wetenschap

ZUTPHEN – “Mam, ik heb een duizendpoot gevonden!” De binnenstad van Zutphen stond woensdag 1 mei helemaal in het teken van de wetenschap. Expeditie NEXT, het grootse jaarlijkse wetenschapsfestival voor kinderen van zes tot en met twaalf, was in de IJsselstad neergestreken. Honderden kinderen kwamen erop af. Ze beleefden een heerlijk leerzaam dagje. Veel ouders, opa’s en oma’s ook.

Door Sander Grootendorst

Nieuwsgierigheid vormt de basis van alle wetenschap. Goede vragen stellen, goed observeren, goed luisteren. Daarvoor was woensdag alle gelegenheid. Zo moesten vier wetenschappers in de Burgerzaal de meest uiteenlopende vragen van hun jonge publiek beantwoorden. Het werd ze van begin af aan lastig gemaakt. “Waardoor kunnen vogels vliegen?”, wilde Sofie weten. En: “Waarom kun je lucht niet zien?” Een vraag van Betul. Met behulp van diverse attributen lukte het de wetenschappers Merel Buis, Tim van den Akker, Rosa de Boer en Janna Keulen erin het superenthousiaste publiek uitleg te geven. Binnen de tijdslimiet van tien minuten. Het laatste antwoord kwam net te laat. Voor ‘straf’ moesten de wetenschappers een dansje doen. Dat blieken ze ook behoorlijk goed te kunnen. En meer nog: presentator Boy Vissers zei dat hij zo’n hekel aan stofzuigen heeft. Of de wetenschappers daar niet wat aan konden doen?
Jazeker: ze bevestigden een rioolbuis aan een stofzuiger en bliezen marshmallows de zaal in. Zelfs stofzuigen wordt leuk dankzij de wetenschap!

Vliegtuig
Eén dag is eigenlijk veel te kort, maar je kreeg toch een vrij compleet beeld van alles wat de wetenschap te bieden heeft. Welke diertjes leven onder de grond? Hoe maak je een robot? Hoe los je een misdaad van lang geleden op? Hoe kan het dat een vliegtuig in de lucht blijft? Vragen, vragen, vragen… Voor de antwoorden moest je bij de mensen van Expeditie NEXT zijn. Bijvoorbeeld het antwoord op die laatste vraag: Standish de Vries, de flitsende natuurkundeleraar van NEMO (het science museum), pakte er een strandbal en een groot uitgevallen föhn bij, die je met een hendel moest bedienen. Dat was net even te zwaar voor kinderen. Vanuit het publiek meldde zich krachtpatser Hans en hij wist de bal al föhnend in de lucht te houden. “Stilstaande lucht is krachtiger dan bewegende lucht, de omhoog geblazen bal wordt dus ook weer naar beneden gedrukt”, zei Standish. Aha, zo zit dat. Paul Moerman (11) wist dat trouwens al wel. Hij kwam, samen met zijn opa, na afloop nog even bij Standish staan om natuurkundige kennis te delen. Vakkundigen onder elkaar. “Een fles gevuld met lucht zou in de ruimte ontploffen”, zei Paul. “Dat klopt, want die lucht wil eruit”, reageerde de NEMO-docent. 

Lysbet Hoekstra vertelde in de stand van het Nederlands Instituut voor Ecologie aan de kinderen dat behalve vlinders ook andere insecten rupsen hebben die zich verpoppen, zoals kevers, en dat die larven worden genoemd. Een opa en zijn kleinzoon luisterden mee. “Nou ben ik toch al zevenenzestig, maar dit wist ik echt nog niet”, zei opa. “Zo zie je maar weer: je bent nooit te oud om te leren.”
De Zutphense muzikant Ric Stokes, ook opa, was eveneens met zijn kleinzoon op pad. Jimmy (6) kreeg een VR-bril opgezet waardoor hij naar de aarde kon kijken vanuit het heelal. En, vroeg opa na afloop: “Wat heb je gezien?” “De aarde”, zei Jimmy, “en een ruimteschip. En mijn voeten.” In Jimmy schuilt een echte wetenschapper: iemand die ook bij spectaculaire ontdekkingen met beide benen op de grond blijft staan.

De VR-wagen was opgesteld naast de bibliotheek in de Broederenkerk. Op het plein ervóór werd de ‘Feit-of-fabel-quiz’ gespeeld. “De atomen in je lichaam hebben al eerder in andere sterren gezeten: feit of fabel?” Binnen was ook van alles te doen. Je kon de taalkunde beoefenen in het spraaklab van Rijksuniversiteit Groningen. Hoe beweegt je tong als je praat? En wie meedeed aan de quiz van de Radboud Universiteit met taalkundige Nouri kwam erachter waar sommige woorden vandaan komen. “Wie weet wat leeuw vroeger betekende?” Huh? Geen idee, dat wordt gokken. “Het antwoord: heuvel! Je ziet het nog in de plaatsnaam Leeuwarden.”

Schelpen
En dóór: naar de Schelpenkoepel, de ingang tot de Musea Zutphen. Je loopt er normaalgesproken gedachteloos onderdoor, maar dit keer niet: kinderen kregen de opdracht de schelpen goed te bestuderen en na te tekenen. En dat onder het toeziend oog van tekenjuf Ineke Metz. Conclusie: als wetenschapper moet je ook een beetje een kunstenaar zijn. Wel kun je daar tegenwoordig kunstmatige intelligentie (A!) als hulpmiddel bij gebruiken. Zoals muziek maken met AI, hoe werkt dat eigenlijk? Dat viel dan weer te verkennen in de stand van Amsterdam Music Lab. Wie hoort het verschil tussen AI-muziek en de composities die mensen hebben bedacht?
Wat is er veel interessante wetenschap zeg. En wat gaat de tijd snel. Nog niet eens de helft gezien, maar de slotmanifestatie in de Burgerzaal stond al op het punt van beginnen. Boy Vissers had het ‘s morgens al aangekaart: zouden die slimme kinderen nou niet een machine kunnen uitvinden die ervoor zorgt dat een dag langer duurt dan vierentwintig uur? Er is zó veel kennis vergaard tijdens de Zutphense editie van Expeditie NEXT... Zo’n experiment heeft vast een grote kans van slagen.