Jan Stokvisch maakte tijdens de lezing bekend dat het schilderij 'Het Meisje met de Parel ' onbewaakt in Lochem is gerestaureerd. Foto: Arjen Dieperink
'Het meisje met de parel' lag in 1960
onbewaakt in Lochem
Beroemdste schilderij van Vermeer gewoon in de kofferbak vervoerd
Door Arjen Dieperink
LOCHEM - 'Het meisje met de parel', misschien wel het bekendste schilderij van Johannes Vermeer heeft in 1960 een tijdlang gehangen in een huis aan de Nieuweweg in Lochem. Helemaal onbewaakt. Het was daar voor een opknapbeurt door restaurateur Jan Cornelis Traas. En het miljoenenwerk werd opgehaald en weggebracht met de auto van Lochemer Toon Klaver. Gewoon in de achterbak.
Jan Stokvisch van het Historisch Genootschap Lochem-Laren-Barchem hoorde dit verhaal van Klaver, die een biljartvriend van hem is. Het wekte zo veel interesse bij het op, dat hij tijdens het laatste Geschiedeniscafé van het Historisch Genootschap twintig minuten lang het leven van de restaurateur belichtte. Traas woonde begin jaren zestig jaren in Lochem en stond in die tijd in de kunstwereld bekend om zijn vakmanschap.
Had men een jaar geleden aan Stokvisch gevraagd of hij ooit van Traas had gehoord, dan zou hij het antwoord schuldig zijn gebleven. Eigenlijk komt het door Toon Klaver dat hij in Traas geïnteresseerd raakte. “Toon heeft meegewerkt aan het onderzoek van prof. dr. E. (Ella) Hendriks naar Traas. Hiervoor raadpleegde zij onder meer correspondentie met musea, familiedocumenten, krantenknipsels en dagboeken van zijn baantjes en stages. Ook had zij gesprekken met personen die Jan Cornelis goed hebben gekend, onder wie Jaap Nijstad en in het bijzonder Toon en Jo Klaver."
Onderzoek
Ella Hendriks publiceerde na afronding van het onderzoek haar bevindingen in het gerenommeerde Engelstalige blad ‘The Burlington Magazine’ van februari 2022. Toon kreeg het blad van Jaap Nijstad en vroeg aan Jan Stokvisch of die het voor hem kon vertalen. Dat was voor de oud-docent Engels van het Staring College geen probleem. Maar om alles goed te begrijpen verdiepte Stokvisch zich in impressionisme, postimpressionisme en expressionisme, kunststromingen uit de 19de en 20ste eeuw. “De vertaling heb ik stapsgewijs gedaan, door de vele vaktermen vraagt dat extra aandacht."
"Je komt hierdoor veel over Jan Cornelis Traas te weten. Dat is zeer interessant", aldus Stokvisch. "Boerenzoon Traas werd op 10 april 1898 in Baarland (Zeeland) geboren. In 1918 kwam hij bij de Koninklijke Marechaussee. In 1922 trad hij als conciërge in vaste dienst bij Museum Mesdag in Den Haag. Eerst als autodidact en op latere leeftijd door scholing, ontwikkelde hij zich tot een vooraanstaand conservator van beroemde schilderijen, waaronder ‘De Zonnebloemen’ van Van Gogh. Tevens kreeg hij internationale opdrachten vanuit de Rothschild collectie."
Meisje met de Parel
Traas verhuisde naar de Nieuweweg 14 in Lochem. Toon Klaver werd door Traas gevraagd of hij voor hem zou willen werken. Omdat Toon trouwplannen had werd geregeld dat hij en zijn vrouw ook aan de Nieuweweg 14 konden gaan wonen. Er was in het pand ruimte genoeg. Uiteindelijk heeft het paar zo’n twee jaar bij Jan Traas ingewoond. Toon was een oplettende en leergierige leerling die volgens Jan Stokvisch ‘de kennis van Traas opslurpte’.
Een bijzonderheid die niet in de publicatie van prof. Hendriks staat is de restauratie van het bekende schilderij van Johannes Vermeer. "Tijdens de gesprekken met Toon Klaver vertelde hij mij dat hij toen hij voor Traas werkte het schilderij ‘Het Meisje met de Parel' heeft opgehaald”, aldus Stokvisch. Dat was in 1960.
Het schilderij dateert van omstreeks 1665 en heeft een afmeting van 44,5 x 39 cm. Het werd achterin de kofferbak van de personenauto gelegd en naar Nieuweweg 14 gebracht. “Moet je nagaan, zo’n duur schilderij, achter in de kofferbak. Uiteindelijk is het aan de Nieuweweg gerestaureerd. Dat huis had helemaal geen beveiliging. Dat kon toen blijkbaar in die tijd zo”, laat Jan Stokvisch lachend weten.
Het schilderij vertoonde barstjes en de retouches waren verkleurd. Traas verwijderde de vernis en een aantal van de retouches (verf die door een restauratweur wordt aangebracht op de lacunes in de verflaag - AD) en ontdeed het schilderij van het bedoekingslinnen (steundoek tegen de achterzijde van het originele doek - AD) uit de 19de eeuw. De beschadigingen werden geretoucheerd en op het schilderij werd getinte vernis aangebracht. Na de restauratie werd het doek achterin de auto weer naar het Mauritshuis teruggebracht, aldus Stokvisch.