De toekomst van de Zutphense stoffen- en fourniturenmarkt
Imelda Hanselman heeft een bijzondere band met stoffen en fournituren, en daarmee de markthandel, en is al 40 jaar coupeuse. Daarnaast is ze zelfstandig gevestigd loopbaanbegeleider en dus beroepsmatig altijd geïnteresseerd in de levensloop/loopbaan van mensen. Om deze twee interesses samen te voegen heeft Imelda Hanselman de Zutphense stoffen- en fourniturenhandelaren die zij zelf soms al 35 jaar kent, geïnterviewd en dit opgetekend in een serie verhalen onder de titel ‘Stof uit eerste hand’. Vorige week was het laatste interview. Deze week een afrondend artikel over De toekomst van de Zutphense stoffen- en fourniturenmarkt.
ZUTPHEN - Afgelopen maanden had ik hele leuke gesprekken met marktkooplieden in stoffen en fournituren die wekelijks te vinden zijn op de Zutphense donderdagmarkt. Zo gek, de meesten ken ik al zó lang en de gezichten zijn zó vertrouwd! En toch hebben hun persoonlijke en kleurrijke verhalen mij aangenaam verrast en bewondering bij mij opgeroepen voor de markthandel(aar). Ook zijn mij dingen opgevallen die als een gemeenschappelijke laag boven komt drijven uit alle indrukken. Wat springt er uit?
De marktkoopman en -vrouw (stoffen&fournituren)
Je raakt kennelijk niet zó maar besmet met het marktvirus, zo blijkt. Alle handelaren hebben ieder op eigen manier de markthandel met de paplepel ingegoten gekregen. Vaak komen ze heel jong in aanraking hiermee en/of uit een markthandelsnest! Michiel van Barneveld: “Het is ook heel moeilijk om zonder de van kinds af aan opgedane ervaring zó maar op een markt een eigen kraam te beginnen”. Ja, dat is een ongelofelijk grote voorspong; geloof ik zeker.
Verder blijkt -eenmaal besmet met het marktvirus- dat de liefde voor en het plezier in dit werk zó groot is dat deze handelaren het hun hele lange werkleven blijven doen. Ook ondanks de zwaarte van het werk (voor dag en dauw op en fysiek zwaar). Eddy Reuver is 74 en spant met 47 marktjaren de kroon! Lex Rietveld gebruikt zelfs het woord ‘begeisterung’. En er valt serieus een goeie boterham mee te verdienen! En ook met knopen van € 0,15, zegt Ed van der Hooven. En in meubelstoffen heb je minder klanten maar wel grotere, aldus Martin Schiphorst. Vrouwelijke handelaren zijn (nog?) sterk in de minderheid; Jennette van Goor is een fantastisch mooie uitzondering. Bij uitzondering heeft Lex Rietveld er al zijn hele leven een ‘gewone baan’ bij.
Een andere opvallende ontwikkeling is dat de gemiddelde markthandelaar vergrijst, met alle respect dat ik zelf voor grijze haren heb. De aanwas van jonge handelaren, meestal vanuit opvolgende eigen generaties, vult dit slechts ten dele op. Maar hoe verheugend, er ís een jonge generatie in de personen van Robin Hazelhorst en Ivo Kuiper (niet geïnterviewd). Eddy Reuver heeft een zoon die ook in de stoffenhandel zit. Hoe zal de markt in het algemeen en voor stoffen en fournituren in het bijzonder er over 10 en 20 jaar uitzien, zo vraag ik me af.
De marktmeester
Ik zoek contact met de marktmeester van de Gemeente Zutphen, Theo Aalbers. Hij vertelt het volgende over het marktwezen. Als marktmeester heeft hij de taak alles in goede banen te leiden rondom de markten in Zutphen. Daarnaast is hij verantwoordelijk voor de havenverordening (5 havens) en de kermis. De markt wordt al decennia gehouden in het centrum van Zutphen. De markt regelen is voortdurend afstemmen tussen de marktlieden, horeca en winkeliers in de binnenstad. Alles is gericht op het in balans dienen van de verschillende belangen en het streven om zo Zutphen als levendige en aantrekkelijke (binnen)stad te behouden. Theo is wekelijks op de markt te vinden. Hij regelt de standplaatsbezetting, standwerkers, vergunningen, houdt toezicht op regels (brand)veiligheid en -niet onbelangrijk- zorgt hij voor een aantrekkelijk en gevarieerd aanbod op de markt. Je moet dus ook verstand hebben van marketing. Theo heeft een prachtige baan waar hij enthousiast over vertelt. “Marklieden houden van directe en klare taal en willen graag weten waar ze aan toe zijn. Het is wel eens schipperen om met iedereen rekening te houden. Op de zaterdagmarkt komt zowel de markt als de horeca evenwichtig aan bod. Dat is ook meer een belevingsmarkt omdat dan de gezinnen komen. Op de donderdag is het aanbod groter én gevarieerder.
Theo: “Voor de non-food op de markt wordt het steeds moeilijker, vroeger konden we nog kooplieden krijgen in branches die nu verdwijnen op de markt zoals schoenen, kinderkleding , herenkleding en fietsartikelen/gereedschappen. Ook in de branche ‘stoffen’ is weinig nieuwe aanwas.” Gunstige bijkomstigheid is dat de Zutphense markt bij de marktkooplieden die ik sprak uitzonderlijk geliefd is: de entourage maar vooral het publiek dat in vergelijking met alle andere markten zo “artistiek, open en toegankelijk” is.
Uitgangspunt is om een zo gevarieerd mogelijke markt te hebben en behouden. Dat betekent dat we niet teveel standplaatshouders in dezelfde branche of vergelijkbare producten willen. Voor bezoekers van de markt is dit niet aantrekkelijk en voor standplaatshouders zelf kan teveel concurrentie negatief doorwerken wat weer leidt tot lege standplaatsen. Volgens Robin Hazelhorst is het ook van belang om de kwaliteit te bewaren. “Als je alleen maar handel aanbiedt voor weinig geld dat elders niet verkocht wordt, zorgt dat voor een imago van ‘een markt voor afval, restjes’. Dat is hier in zutphen gelukkig niet.” Marktmeester Theo probeert via het netwerk van de ondernemers op de markt anderen te interesseren voor een standplaats op de markt.
Heeft de (stoffen)markt toekomst?
De jonge generatie stoffen/-fourniturenhandelaren maakt andere keuzes en richt zich steeds meer op de grote beurs (die overigens ook vergrijst) in combinatie met een webshop. De markt wordt meer ‘een activiteit erbij’. Fourniturenhandel kan bijna niet bestaan zonder stoffenhandel. Als de jonge generatie onvoldoende de uitstroom van oudere generatie kan opvangen, zal het voortbestaan van een kwalitatieve stoffenmarkt in het geding komen. Er rest ons dan weinig anders dan de grote beurs en webshops, naast hier en daar een winkel. Op jonge leeftijd kennismaken met de markthandel zal een positieve bijdrage kunnen leveren aan het kweken van een nieuwe generatie markthandelaar. Vanuit de handelsopleidingen zou de ambulante handel meer bij studenten in beeld mogen komen als één van de werkterreinen. Stagelopen kan bij Robin Hazelhorst! En tot slot kan een markt- en beurshandel gecombineerd worden met een parttime baan. Gemeente Zutphen doet haar best de markt te blijven faciliteren.
Opleiding Fashion
Meerdere keren werd in mijn gesprekken met de marktkooplieden genoemd dat ze leerlingen van ‘die opleiding’ aan de kraam kregen, vergezeld door docenten. Ik bezocht ROC Aventus, afdeling Fashion en sprak met vakdocent Ruth Roos over de ontwikkeling van de opleiding. Ze vertelt het volgende. Aventus heeft van oudsher bekendheid vanwege de -wat tegenwoordig heet- fashion opleidingen. Op niveau 4 worden studenten opgeleid tot tailor, designer of productmanager. Vanwege ontwikkelingen rondom duurzaamheid en de afname van fysieke kledingwinkels hebben studenten niet altijd een gevoel over de kansen op de arbeidsmarkt in deze richting. Daarom is op dit moment de instroom wat minder maar men verwacht zeker weer een toename. Men richt zich op drie pijlers: vakmanschap, innovatie en duurzaamheid. Het gaat daarbij al lang niet meer alleen om het leren ontwerpen en produceren van kleding. Nee, meegaan in de veranderingen van ‘fashion’ houdt ook in: ‘on demand’ maken (kleine aantallen, zonder voorraad), ook om afval te reduceren als collecties onverkocht in de uitverkoop gaan. Onderscheidende kleding maken, 2e hands kleding (her)gebruiken waar dat eerder ‘not done’ was. Rijk en arm doet dit nu en Zutphen kent meer 2e hands kledingwinkels dan ooit tevoren.
Studenten leren om dit soort duurzaamheidsvragen toe te passen in de fashion bijvoorbeeld door via samenwerking met een kringloopwinkel te ervaren wat voor kleding er afgedankt wordt, hoe het gesorteerd wordt en hoe zij van zelf gekozen 2e hands kledingstukken een mooie nieuwe bodywarmer kunnen maken via een ‘no-waste’ principe. Of hoe ze nieuw ontwikkelde duurzame materialen verwerken, omgaan met ict-gestuurde lasermachines, industriële naai- borduur- en lock- strijk- en stoommachines, digitale patroontekenprogramma’s. En -wie weet in de toekomst- zonder meetlint met een ‘simpele’ bodyscan de maten verkrijgen voor een maatgemaakt digitaal patroon. “We moeten mee in deze ontwikkelingen, anders zijn we verloren. En we omarmen dit want het is ook heel leuk”, aldus Ruth. Stageplekken vinden studenten bij kleine productieateliers, couturiers, eenpitters of speciaalzaken (bruidsmode, modezaken voor maatwerk/aanpassing). “Dit is geen cursus maar een vakopleiding voor een beroep”. En door opdrachten ontwikkelen studenten hun eigen stijl en ontdekken ze of de voorkeur komt te liggen bij bijvoorbeeld casual, streetwear, bruidskleding, gala, sport. “Er kan ook zo veel, niks is meer te gek”.
Maandelijks bezoeken studentengroepen met een gerichte opdracht de Zutphense stoffen- en fourniturenmarkt. Vooral om te leren over kwaliteiten, eigenschappen (geweven of gebreid, binding, dichtheid) en toepassingen van stoffen (rekbaarheid, kreuk, draagcomfort, print, uiterlijk); studenten moeten zelf voor hun werk de stoffen kopen. Sommige marktkooplieden zijn favoriet onder de studenten omdat ze "zo mooi en helder uitleg geven”. Nu is het maar hopen dat de stoffenmarkt ook voor deze studenten blijft. Anders wordt het noodgedwongen online kopen, zonder stof te kunnen voelen!
Met heel veel plezier heb ik geschreven en zelf veel geleerd. Met de openheid en input van de marktkooplieden, de marktmeester Gemeente Zutphen, ROC Aventus en Weekblad Contact -waarvoor mijn grote dank- hoop ik ook aan u als lezer deze marktkooplieden een kleurrijk en persoonlijk gezicht te hebben gegeven. Loop wat vaker gezellig over de markt, sta eens stil en koop. Zo blijft de (stoffen- en fournituren)markt voor Zutphen behouden.
Imelda Hanselman
