Dag na dag een herinnering aan toen
Annegreet van Bergen stelt scheur- kalender samen
Door Eric Klop
ZUTPHEN – Twee boeken waarin zij duidt hoe Nederland in de afgelopen vijftig, zestig jaar bijna onherkenbaar veranderde vond Annegreet van Bergen wel genoeg. Na de bestsellers ‘Gouden jaren’ en ‘Het goede leven’ heeft de Zutphense econoom en journalist nu een scheurkalender samengesteld waarin zij dag na dag aan de hand van losse verhaaltjes, anekdotes, feiten en weetjes gespreksstof over de tijd van toen en een feest van herkenning biedt. Op de kop af 365 stuks, grotendeels gelieerd aan dag, week, maand of seizoen.
Van Bergen, van 1954, putte uit eigen herinneringen en deed daarnaast een beroep op wat haar bij lezingen, op straat of tijdens feestjes ter ore kwam. “Weet je ook dat…” “Wat je zegt doet me denken aan…” Ze begon net voor de coronapandemie met schrijven. Rondde de scheurkalender voor 2022, heel herkenbaar luisterend naar de titel ‘Gouden jaren’, een jaar later af. Zodat uitgever Atlas Contact de kopij tijdig naar de drukker kon sturen en het eindresultaat, in een ook voor ouderen leesbaar lettertype, eind augustus jongstleden al in de winkel lag. Want zo gaat dat niet alleen in het segment van pepernoten, maar ook bij dat van scheurkalenders. Het was voor Annegreet van Bergen wel oefenen voordat zij de goede toon te pakken had. “Elk genre heeft z’n eigen aanpak. Hier ging het om stukjes van maximaal 150 woorden met een kop en een staart. Voor iedere dag van het jaar een. Soms met eigen tekeningen. Van een knijpkat bijvoorbeeld, die teloor ging met de opkomst van de op batterijen schijnende zaklantaarns. Of het inktpotje met een kroontjespen. Wie gebruikt ze nog?
Containerschepen
Lang niet alleen min of meer willekeurig gedateerde weetjes van toen verschenen bij het schrijven op haar beeldscherm. Zo staat Van Bergen op 3 mei stil bij dezelfde datum in 1966. Toen arriveerde in de Rotterdamse haven het allereerste containerschip. “Met 226 containers aan boord. Dat was wat! Het vormde het begin van een wereldwijde verandering in het zeetransport. Globalisatie was gevolg én oorzaak van een ongekende schaalvergroting. Anno nu worden in een keer soms wel 24.000 containers vervoerd. En duizenden havenarbeiders verloren hun baan.” Onschuldiger kost biedt achttien dagen later. In mei 1965 leerde de toen elfjarige Annegreet zwemmen in het Kristalbad te Hengelo (O). “Bij de kiosk kocht ik na afloop van de les mijn allereerste chips. Dat was echt iets nieuws. Ze heetten Smith’s. Omdat de familie Smink het Kristalbad exploiteerde en ik niet goed had gekeken, dacht ik dat Smink de chips had uitgevonden. De Engelse Smith’s chips heten nu trouwens Lay’s. Vijfenvijftig jaar later zijn de gefrituurde aardappelschijfjes niet meer uit het snackpatroon weg te denken. En het zout hoeft je er ook al lang niet meer zelf uit een piepklein builtje overheen te strooien.”
Die goeie ouwe tijd? Vroeger was alles beter? Van Bergen laat in de scheurkalender mensen aan het woord die daar anders over denken. Zoals op 6 augustus, als de inmiddels 75-jarige Rob melding maakt van een wijkverpleegster van het Wit-Gele Kruis die in de jaren ’50, toen zijn moeder in het ziekenhuis lag, thuis de zeven kinderen badderde. “Ze zette ons bloot in de tuin. Zo kon ze ons razendsnel om de beurt in de teil doen. Voor haar efficiënt, voor ons gênant. De buren konden ons vanuit hun slaapkamer in ons blootje zien staan. Maar wij hadden er niets tegen in te brengen. Als kind diende je gezeglijk te zijn’.
Eerste file
De eerste Nederlandse file, op die mooie eerste pinksterdag in 1955. Een lange rij voor de telefooncel en geen muntjes op zak. De allereerste McDonald’s van Nederland én heel Europa, die op 1 augustus 1971 werd geopend in Zaandam. De treinramp op 8 januari 1962 bij Harmelen, die er niet alleen voor zorgde dat op de radio de nieuwslezer van het ANP nog plechtiger klonk dan normaal en dagenlang slechts treurmuziek klonk, maar ook dat er versneld werd gewerkt aan de veiligheid op het spoor. Een boterham met tevredenheid. Het onbekende goedje dat in 1966 in een Zelhemse loempia werd aangetroffen en naderhand taugé bleek. De kolenboer die ieder najaar, mits men dat kon betalen, een paar mud brandstof aan huis leverde, zodat de winter kon komen. De ‘spinazieacademie’. De jaarlijkse slachtvisite die onder meer in de Achterhoek tot ver in de zestiger jaren plaatsvond, en thans niet meer dan een toeristische attractie is.
Dag na dag biedt volop stof voor herinnering, met een lach of een traan en soms inclusief oorzaak en gevolg. "De reacties komen in de loop van volgend jaar”, lacht Annegreet van Bergen. Ze is trouwens al bezig met een editie voor 2023. "Ik ben tot medio november gevorderd. Het reservoir aan feiten, weetjes en herinneringen is enorm. Maar daarna is ook dit wel afgelopen.”
‘Gouden Jaren; scheurkalender 2022' is á 15,99 euro verkrijgbaar via de geijkte verkoopkanalen.