Kunstenaars Jaap Broersma en Jacob Kerssemakers: 'Zutphen is een minimetropool'

21 september 2021, 10:42

ZUTPHEN - Zutphen is gefocust op zijn prachtige monumentale centrum. Kunstenaars Jaap Broersma en Jacob Kerssemakers bekeken Zutphen daarom eens vanaf de andere kant. “Je hebt afstand nodig om tot de kern te komen.”

Door Alize Hillebrink

Het is april 2020 als twee kunstenaars neerstrijken in Zutphen. Met pen en penseel gaan ze op zoek naar de Zutphense identiteit. Wat maakt een stad tot een stad en van wie is de stad? Wat is kenmerkend, hoe is dat zo gekomen en waar gaat het naar toe? 

'Zutphen is 

een stad met 

veel sociale

tegen- 

stellingen'

Met deze vragen zwierven kunstenaars Jaap Broersma en Jacob Kerssemakers, respectievelijk ambassadeur/filosoof en natuurwetenschapper, door Zutphen. Ze gingen de uitdaging aan om in een half jaar tijd het andere Zutphen te ontdekken, anders dan de informatiefolder van de VVV. “Dit deden we door de andere kant op te lopen, met de rug naar het centrum toe. Want, gefocust als Zutphen is op zijn prachtige binnenstad, kun je je ook de vraag stellen welke parels en iconen er te vinden zijn in de wijk. En welke bewoners wonen daar?"

Om het verhaal van Zutphen te ontdekken bezochten beide kunstenaars zo’n veertig keer de stad. Al struinend door straten en wijken gingen ze op zoek naar verhalen, spraken inwoners, berichtten hierover wekelijks in Contact en legden hun persoonlijke indrukken vast op het witte doek. Een gesprek met Jaap Broersma en Jacob Kerssemakers.

Hoe lang heeft jullie project De andere stad geduurd?
“In het najaar van 2019 hebben we de hoofdlijnen opgezet en van begin 2020 tot medio 2021 zijn de werken gemaakt, hetzij in Zutphen, hetzij naar aanleiding van bezoeken aan de stad. Vanuit onze woonplaatsen Amsterdam en Den Haag reisden we zo’n veertig keer af naar Zutphen om er een dag te schilderen, te interviewen of ons gewoon te verwonderen.”

Wat was jullie doel en is dit ‘uit de verf’ gekomen? 
“Kort door de bocht, probeerden we als twee neutrale buitenstaanders eens buiten de toeristenroutes rond te kijken, niet belerend of oordelend, maar gewoon nieuwsgierig naar het minder voor de hand liggende beeld of gesprek. We denken dat we deze verwondering hebben kunnen behouden, in beeld en woord. We zullen niet zomaar eventjes de hele complexe gemeenschap die Zutphen is neergezet hebben, maar wel hebben we, denken we, onverwachte beelden en invalshoeken gevonden – van wijkcentra, flatgebouwen, woonwijken en leefpleinen. We hebben deze onderwerpen net zo serieus benaderd als een ander dat bij het oude stadscentrum van Zutphen zou doen. We hopen op die manier een klein tegenwicht te hebben kunnen bieden aan ‘de toeristenfolder’.”

Wat is jullie als buitenstaanders opgevallen aan Zutphen? 
“Als buitenstaander weet je per definitie niet van de klok en de klepel in een gemeenschap, dus met te makkelijke karakterisaties zijn we voorzichtig. Wel vonden we het een stad waar je vele sociale tegenstellingen - rijk en arm, centrum en nieuwbouwwijk enzovoort - in een paar kilometer tegenkomt, op wandelafstand van elkaar, waarvoor je in grotere gemeentes hele buurten door moet. In dat opzicht lijkt Zutphen een minimetropool.”

Heeft corona nog invloed gehad op jullie project? 
“Absoluut. Net als de rest van de wereld werden ook wij beperkt in ons menselijk contact. We liepen vaak door een stille stad; het is wonderlijk mooi om die lege stad van vorig jaar nu weer zo levendig te zien. Echter, de buitenwijken van vorig jaar zien er nu bijna net zo uit, dus toon en sfeer van onze ervaringen - en daarmee de daaruit volgende contacten met de inwoners - zullen met uitzondering van het pad van de horeca niet zo anders geweest zijn.”

Kun je iets vertellen over de thema’s in jullie boek? 
“Het thema ‘exclusief, inclusief’, modewoorden die nogal eens van waarde wisselen. Voor ons ging dat over: ‘wie hoort erbij en wie niet?’ We beginnen over de voor de hand liggende schoonheid van het centrum, maar gaan al gauw de buitenwijken in. Wie wonen daar, waar woont men, hoe voelt een jonge lhbti-er zich in Zutphen, hoe gaat het in De Hoven, wie mag er over een naamloze flat die de Sterflat heet oordelen? Hoe is het in Zutphen als je van ver komt? Ben je dan import of niet, en wie mag dat bepalen?”

Hoeveel schilderijen worden er tentoongesteld in Dat Bolwerck? “Veertig a vijftig. En ze zijn te koop!”

Boek
Het boek De andere stad, buitenwijks leven in Zutphen is een compilatie van de columns, schilderijen, schetsen, tekeningen en foto’s die gedurende een half jaar van de stad zijn gemaakt. Het is de uitwerking van de thematiek die grondstof is voor verder debat. Daarnaast is er ruimte voor de geschiedenis van de stad en interviews met bekende en onbekende inwoners.

Jaap Broersma en Jacob Kerssemakers: De andere stad, buitenwijks leven in Zutphen. Kompas, 72 blz. 25 euro. Verkrijgbaar bij Dat Bolwerck, Zaadmarkt 112.

Expositie
Expositie De andere stad is vanaf 25 september t/m 7 november te bezichtigen in Dat Bolwerck.