Zonder David Evekink hadden arbeiders in 19e eeuw geen
fatsoenlijke huizen gekregen
Sociale Zutphense houthandelaar stierf 150 jaar geleden in 'De vergeten eeuw'
Door Rudi Hofman
ZUTPHEN - In ‘De vergeten eeuw, Zutphen 1800-1900’, het huidige themajaar voor erfgoed, verdient David Evekink (1834-1871) een plek in de spotlights. Dankzij zijn aan de Spaarkas nagelaten legaat konden in Zutphen enkele tientallen arbeiderswoningen worden gebouwd.
“David heeft een enorme stempel op de volkshuisvesting gedrukt, dat was heel baanbrekend. Hij moet wel een sociaal geëngageerd persoon zijn geweest en het is terecht dat dit 150 jaar na zijn dood over het voetlicht wordt gebracht”, zegt Jan Bakker, voorzitter van de David Evekink Stichting (DES).
Portretfoto
De DES is voortgekomen uit de Spaarkas. Het DES-bestuur vergadert nog altijd in dezelfde fraaie kamer waar vroeger het Spaarkasbestuur bijeenkwam. Evekink was van 1861 tot zijn dood lid van het bestuur. Een portretfoto van hem hangt in de bestuurskamer. Vermoedelijk is hij overleden aan de gevolgen van tuberculose. DES-rentmeester Silvia Heyl is er net als Jan Bakker van overtuigd dat Evekink zich begaan voelde met het lot van arbeiders. Zelf was hij een succesvolle houthandelaar met vermogende ouders. David had geen broers of zussen en besloot zijn erfenis na te laten aan de Spaarkas: ‘te besteden uitsluitend ten nutte van de arbeidende stand te Zutphen’.
Al in 1850 was in het Spaarkasbestuur de vraag gesteld of de Spaarkas zich óók bezig moest gaan houden met ‘betere huisvesting voor de arbeidende stand’. Een commissie ging de mogelijkheden onderzoeken, maar concludeerde in 1855 dat dit door geldgebrek geen haalbare kaart was. De in mei 1848 opgerichte Spaarkas had als doel armlastige arbeiders tegen groothandelprijzen aan brandstof (turf) en voedingsmiddelen te helpen. Loterijen en donaties zorgden voor een aanvulling van het beschikbare budget.
Astronomisch bedrag
Met de 20.000 gulden van David Evekink, een voor die tijd astronomisch bedrag, kon de Spaarkas zich vanaf 1871 toch op arbeidershuisvesting gaan toeleggen. Op het Vervallen Bolwerck, de huidige David Evekinkstraat, verrezen in 1873-1874 de eerste achttien arbeiderswoningen en in 1878 kwamen hier nog eens acht woningen en de bestuurskamer bij.
De huur bedroeg 1,25 gulden per week. De inning had plaats in de ruimte direct achter de bestuurskamer. De woningen werden volgens Heyl ‘best wel een beetje chic opgeleverd’ met wandplaten, schilderwerk en twee tweepersoonsledikanten in plaats van bedstedes op de zolder. “De woningen staan er nog steeds en worden alle bewoond.”
De David Evekink Stichting bezit anno 2021 een kleine 280 woningen met huurprijzen onder de huursubsidiegrens verspreid over Zutphen. Het is een bewuste keus van het bestuur geweest om de duurdere Oostenrijkse woningen aan de Deventerweg van de hand te doen. Hiervan is nu nog één woning in bezit van de stichting.
Jongerenwoningen
Het meest recente DES-project is de bouw van tien jongerenwoningen in twee oude pakhuizen aan Basseroord. “We bouwen voor doelgroepen die dat nu nodig hebben, jongeren moeten in Zutphen ook een kans krijgen”, zegt Heyl. “Zeker gezien ons beperkte budget moeten we telkens goed bekijken wat er wel en niet mogelijk is. Dit bestuur is van mening dat als de mogelijkheid zich voordoet dat we dan wel projecten willen realiseren”, vult Bakker haar aan.
Museumwoning
In het kader van het themajaar De vergeten eeuw werkt de DES samen met het Erfgoedcentrum Zutphen en de Historische Vereniging Zutphen. Later dit jaar wordt een van de woningen aan de David Evekinkstraat tijdelijk ingericht tot museumwoning. Bezoekers kunnen ervaren onder welke omstandigheden een arbeidersgezin hier in het tweede deel van de negentiende eeuw woonde en leefde. Aan dit project werken onder anderen Aventus-leerlingen mee, die de opleiding Interieuradvies & Ruimtelijke Vormgeving volgen. De museumwoning is te bezichtigen in de periode van 11 september (Open Monumentendagen zijn zaterdag 11 en zondag 12 september) tot 28 november.
