In het Ettegerpark draaien Xaiden en Destan aan het KineticWheel. Foto: Alize Hillebrink
Draai aan het wiel en ga mee op reis
ZUTPHEN - Het ene moment zit je op een 17e-eeuwse Berkelzomp en het volgende moment bevind je je midden in de Spaanse oorlog… De geschiedenis van de stad hoor je tegenwoordig op straat.
Door Alize Hillebrink
Ze duiken op aan de rand van een fietspad, in een park of bij een historisch pand: houten wielen die voorbijgangers uitnodigen eraan te draaien. De ‘KineticWheels’, zoals ze heten, trakteren je op een verhaal uit de geschiedenis zodra je aan het wiel draait.
Aan de rand van de Stationsstraat, nabij de Kostverlorentunnel, in Zutphen staat er een. Het is de eerste die onlangs door de gemeente Zutphen is geplaatst. Na een kleine ruk aan het stuur klinkt een opgewekte stem uit de speaker. Met uitzicht op de bontverlichte fietstunnel Kostverloren, maakt de luisteraar moeiteloos de sprong in de geschiedenis. Het wiel als schakel tussen vroeger en nu. Het is 1583 en het is oorlog. Zutphen wordt veroverd door de Spanjaarden. Het hoorspel dat volgt, ingesproken door de Zutphense stemacteur Desiree Post is na twee minuten voorbij. In een oogwenk zijn we weer terug in 2021.
KineticWheels worden gemaakt door het bedrijf Playnetic uit Zutphen, dat gespecialiseerd is in het vervaardigen van speeltoestellen die geluid maken. “Ze worden aangedreven via kinetische energie, dus met menskracht”, vertelt Anniek Neve, woordvoerder van de gemeente Zutphen. De gebruiker wekt energie op door aan het wiel te draaien. De energie wordt gebruikt om de luisterverhalen te produceren. In totaal komen in Noorderhaven elf palen te staan. “De laatste paal komt in de Oude Havenstraat”, volgens Neve. “Het staal van de palen, is veelvuldig in de wijk en gebouwen gebruikt, zo past het mooi in de gebouwde omgeving.”
Verspreid over de wijk Noorderhaven zijn inmiddels al zes luisterwielen te vinden. De komende weken komen daar nog vijf toestellen bij. Elk draaiwiel vertelt een ander verhaal over de geschiedenis van de plek. Dat kan de geschiedenis van de wijk zijn, een straatnaam, de Tweede Wereldoorlog, het Coenenspark of de Hanze. Neve: “Het idee is dat je op een andere manier de wijk beleeft, dat je iets meekrijgt van de geschiedenis.”
Berkelzomp
Aan de noordkant van het spoor, in het Ettegerpark, staat ook een draaiwiel. Eén slinger aan het rad en het geloei van koeien waait over het speelterrein. De spelende kinderen kijken er niet meer van op. Die kennen het verhaaltje inmiddels wel. “Moeder, zijn dat de koeien van Bettink?” vraagt het kind in het hoorspel. Het is de tijd waarin vee over het water werd vervoerd met de platte Berkelzomp. Een educatieve uitvoering van de 17e-eeuwse, dertien meter lange schuit, is te vinden in de speeltuin, als speelobject voor de kinderen. “Kinderen en volwassenen krijgen op een speelse manier iets mee over de plek waar ze zijn en de lange geschiedenis die daar ligt,” zegt Neve.
Naar verwachting zijn in mei alle elf palen geplaatst. De gemeente werkt nog aan een digitaal routekaartje die de bezoeker in de juiste volgorde langs de draaipalen leidt.
