Wim Jansen, thuis in zijn ‘atelier’. “Ik wil graag dat kunst bevrijd wordt van het elitaire. Iedereen moet er van kunnen genieten.” Foto: Eric Klop
Zutphense meester in de
tekenkunst
Wim Jansen (82) geeft kleur in donkere tijden
Door Eric Klop
ZUTPHEN – In Zutphen werden vorige week zo’n 150 mensen die veelal alleenstaand zijn verrast door de plaatselijke Stadsonderneming. Zij kregen een fraaie en kleurrijke tekening met op de achterkant een geschreven hart onder riem: ‘Veel licht en kleur gewenst in deze donkere, verwarrende tijden. Houd moed!’. De maker is Wim Jansen, gepensioneerd onderwijzer en daarnaast een zeer begaafd kunstenaar. Wie schuilt er achter deze man die het levend bewijs is van hoe Zutphenaren zorg hebben voor elkaar in moeilijke tijden? Een portret.
Wim Jansen (82) blijft er bescheiden onder. Voor hem hoeft de publiciteit niet zo. Hij deed wat hij vond dat hij moést doen: Een stukje kleur brengen in donkere tijden, kunst bevrijden van het elitaire en vooral dichterbij de mensen brengen. Op zijn beschikbaar gestelde tekeningen wordt bijzonder positief gereageerd, zo blijkt uit meerdere telefoontjes die hij alleen al tijdens het interview ontvangt. En waaruit maar weer blijkt dat kunst onder de mensen van essentieel belang is.
Hij is geboren in Wilp. Deed de kweekschool aan de overkant van de IJssel, in Deventer. Zijn creatieve talent zat er toen al in. “Ik teken mijn hele leven. Als jongetje al en ben dat blijven doen. Begonnen met potlood, heel simpel, legde ik mij gaandeweg ook toe op andere technieken. Gouaches bijvoorbeeld. Op de kweekschool in Deventer had ik een tekenleraar die mij enorm inspireerde. Voor die tijd tekende ik vooral na een bloem, of zo. Reproduceerde met de meetlat ernaast. Dat vond ik eigenlijk niets. De docent, kunstenaar Kees Zwolsman, deed een beroep op zelfexpressie. Een wereld ging voor me open. Durfde zelf dingen te bedenken. Hij zei dat ik er verder mee moest. Maar ja, het waren de jaren vijftig. Toen dacht je niet echt aan een kunstopleiding. Je koos eerst maar eens voor een ‘echt beroep’. Misschien komt dan de rest vanzelf wel.”
Warnsveld
In 1959 begon Wim Jansen zijn onderwijzerscarrière. Op de Openbare Lagere School te Warnsveld, die anno 2020 bekend is als de Adriaan van den Endeschool. Vanwege een teruglopend aantal leerlingen werd meester Jansen drie jaar later overbodig. ‘Last in, first out’. “Ik werd benaderd door de gemeente Zutphen”, blikt hij bijna zestig jaar later terug. “Er was een tijdelijke vacature op de toenmalige Rembrandtschool nabij De Polsbroek. Het hoofd der school was ernstig ziek en er werd tijdelijke vervanging gezocht om voor de klas te staan. Ik kon er aan de slag. En mocht uiteindelijk blijven, als adjunct van het nieuw aangestelde hoofd.”
“Het was een moeilijke school in een moeilijke wijk”, vervolgt Jansen. “Maar ik had het er erg naar mijn zin. Had compassie met de eenvoudige levenswijze van de mensen. Zeker, ik had wel eens een bezopen vader voor mij staan die het niet eens was met de straf die ik zijn zoontje gegeven had. Tegenwoordig komt dat echter helaas veel vaker voor. Het vervolgadvies voor de zesdeklassers was er doorgaans eensluidend. Technische School of Huishoudschool. Je moest er heel erg bovenuit steken om misschien door te stromen naar Mulo of HBS. De ouders wilden dat vaak niet. Daar schaamden zij zich voor. Op mijn manier deed ik een beroep op de creativiteit van de kinderen. Dat legde hen vaak geen windeieren. Vorig jaar werd ik uitgenodigd voor een reünie van de Rembrandtschool. Na een halve eeuw zag ik de leerlingen van toen weer. Een groot deel bleek goed terechtgekomen. Ze zijn op plekken terechtgekomen waarvan je destijds niet dacht dat hen dit zou lukken. Geweldig!”
Zijn onderwijsloopbaan bracht hem in 1970 de functie als hoofd van de zogenoemde houten school, op de plek waar tegenwoordig het Nieuwe Bornhof staat. Omdat er volgens hem te weinig beroep werd gedaan op creativiteit, verkaste Wim Jansen elf jaar later opnieuw. “Naar ‘t Kelderslag, in De Waarden, waar ik gewoon weer voor de klas stond. Was alle regelgeving van het Rijk waar je als schoolhoofd toen ook al dagelijks mee te maken hebt meer dan beu. Ondertussen had ik mijn LO-acte Frans gehaald en hield ik mij meer en meer bezig met het verder ontwikkelen van mijn passie voor tekenen en schilderen. Gaf daarin ook les voor andere groepen. Na dertien jaar op ’t Kelderslag en 33 jaar in het onderwijs hakte ik op mijn 56ste de knoop door. De computer deed op school zijn intrede. Daar had ik geen zin meer in. Ik stopte als onderwijzer. En maakte van mijn hobby als het ware mijn beroep.”
‘Ingelijst’
Wim Jansen creëerde. Gaf privéles, maakte kunstkaarten voor goede doelen, hield regelmatig exposities en verwierf een hoofdstuk in ‘Ingelijst’, het boek waarin de Zutphense kunstkenner Wouter Derksen lokale beeldend kunstenaars voor het voetlicht heeft gebracht.
Hij hanteerde allerlei tekentechnieken waarin kleur altijd centraal staat, en liet zich onder andere inspireren door de omgeving van Bronkhorst of op vakantieadressen in Italië, Oostenrijk en vooral de Franse Provence. “De tinten en geuren daar! Ik werkte nooit aan de hand van foto’s. Het was de sfeer die het ‘m deed. De tekeningen kwamen uit mijn hart. En dat is trouwens nog steeds zo. Ik word ergens door geraakt en ga daar uit mijzelf mee aan de slag. Bomen, landschappen. Sinds zes jaar ook als een vorm van therapie, nadat mijn vrouw overleed. Vele honderden tekeningen heb ik gemaakt, uiteindelijk hoofdzakelijk met aquarelpotlood.”
Hij deelde aan buurtgenoten al wel eens een kleurrijk werkstuk uit, toen de wijkverpleegkundige hem voorstelde daar nog wat meer mee te doen. Maar voor en aan wie? Zij bracht Jansen in contact met Lex Hemelaar van de Zutphense Stadsonderneming. Hij reageerde enthousiast en opperde een bestemming. Misschien zou zo’n kleurrijke tekening iets zijn voor deelnemers aan het project AutoMaatje, inwoners van Zutphen en Warnsveld die vaak eenzaam zijn en voor wie dat er tijdens de beperkende maatregelen vanwege COVID-19 niet beter op is geworden.
Wim Jansen stelde 150 van zijn creaties ‘om niet’ beschikbaar en voegde er stuk voor stuk een warm woord aan toe. Om mensen in letterlijk en figuurlijk donkere tijden een kleurrijk hart onder de riem te steken. Dat is gelukt, getuige de vele positieve reacties die de kunstenaar in korte tijd ontving. “Iedereen valt op de kleuren”, zegt hij. “Men is er blij mee, dus ik ook. Opnieuw blijkt dat kunst, of het nou muziek, dans dan wel schilderijen of tekeningen betreft, in zowel voor- als tegenspoed essentieel is. Dat merkte ik al toen ik voor de klas stond in de Polsbroek…”