Een bolwerk in tijden van
corona
‘Zutphens huis voor kunst en gedachten zal niet verloren gaan’
Door Eric Klop
ZUTPHEN – Ze houden de moed erin. Zelfs nu de zaak voor de derde keer op slot is laten Gerrie van Zetten en Vincent Peppelenbosch van Dat Bolwerck zich niet kisten. “Aan deze periode komt een eind. Als je dit overleeft heb je toekomst. Daar gaan we voor. Want je kunt je onmogelijk voorstellen dat deze plek er niet meer zou zijn.”
Hij programmeert. Zij is sinds september zakelijk leider. Samen stonden ze in 2014 aan de wieg van het Zutphense ‘huis voor kunst en gedachten’ dat in Dat Bolwerck gevestigd is. “Dat ik hier nu weer volop actief ben heeft deels te maken met de nare en onzekere tijden waarin we al driekwart jaar leven”, zegt Gerrie van Zetten. “Het is er door de coronapandemie niet gemakkelijker op geworden. We waren toe aan extra inzet voor de zakelijke kant. Om duidelijkere keuzes te maken, sowieso in alles wat Vincent regelt en organiseert.” Hij voegt toe: “Eind 2019 kwam na een restauratie een nieuwe vleugel in het gebouw beschikbaar. Alles verliep tijdens de eerste maanden van dit jaar voorspoedig. Maar toen kwam met de maatregelen vanwege COVID-19 de klad erin. Nu zetten we samen de schouders eronder. Met extra zakelijk vernuft van mijn partner. Om datgene wat in zes jaar is opgebouwd niet verloren te laten gaan.”
Dat Bolwerck leent zich bij uitstek voor datgene wat het stel voor ogen heeft en graag nog een tijdje zo wil houden: een combinatie van moderne kunst, eigentijdse muziek, lezingen met vooral een filosofische inslag en cursussen waarin dieper op het leven wordt ingegaan. Op een plek, pal aan de rand van de drukke stad, die verstilling uitstraalt.
In het monumentale pand met rustieke tuin op de kop van de Zaadmarkt, waarvan de oorsprong uit 1549 dateert. Waar na meerdere uitbreidingen in de loop der eeuwen gewoond en gewerkt werd, graan was opgeslagen, een wijnkoper de drie kelders vulde met zijn voorraad en een deel van het gebouw dienst deed als koetshuis. Een rijke en vooral diverse historie waaraan begin 20ste eeuw een eind dreigde te komen. Het pand raakte danig in verval. Een aantal bemiddelde inwoners van Zutphen sloeg daarop de handen ineen. In 1938 kochten zij het bouwwerk, verenigd onder de noemer Wijnhuisfonds. “Naar de wijnopslag die er ooit plaatsvond”, weet Peppelenbosch. “Dat Bolwerck was haar eerste eigendom. Het fonds noemt het nog steeds haar ‘kroonjuweel’.”
Bibliotheek
Na een grootscheepse renovatie was in Dat Bolwerck vanaf 1939 de openbare leeszaal en bibliotheek te vinden. Tot 1983, toen die naar de al even monumentale Broederenkerk verhuisde. “De balken bleken na al die jaren doorgezakt door de zware boekenkasten”, weet de programmeur. “En nu nog, bijna veertig jaar na dato, komen in Dat Bolwerck mensen over de vloer die herinneringen ophalen aan de tijd dat er de bibliotheek was gevestigd.” Na het vertrek van de bieb stond Dat Bolwerck enige tijd leeg, hetgeen krakers de gelegenheid bood er theatervoorstellingen te houden. Vervolgens werd het gebouw verhuurd aan het Bureau voor Rechtshulp en een advocatenkantoor. “Ook een psychiater had er zijn praktijk”, vertelt de zakelijk leider. “Die gaf er onder meer schreeuwtherapie. Op een locatie waar nu de verstilling centraal staat”, lacht ze.
En toen brak 2014 aan. Vincent Peppelenbosch runde, na een veelzijdige loopbaan in de gezondheidszorg, een galerie in De Oude Apotheek aan de Houtmarkt. Partner Gerrie van Zetten, opgeleid tot psycholoog en bedrijfskundige, was manager voor de zorg en later werkzaam als zelfstandig interim-manager. Hun kwam ter ore dat het Wijnhuisfonds voor Dat Bolwerck een restauratieplan had en naar nieuwe huurders zocht. “Dat leek ons wel wat”, vertelt het paar dat ieder voor zich dol is op mooie dingen en waarvan de mannelijke helft van opknappen en restaureren houdt. “De galerie in het pand waarin wij bovendien woonden, groeide uit z’n jasje”, vertelt Peppelenbosch.
“Soms moesten we de huiskamer ontruimen om er bijvoorbeeld ook concerten of boekpresentatie plaats te kunnen laten vinden. We zochten naar meer ruimte. Meer mogelijkheden om creatieve ontwikkelingen te tonen, waarvoor Dat Bolwerck ons zeer geschikt leek. Ik werd door het gebouw getriggerd. Kort en goed, wij werden de nieuwe huurders en het Wijnhuisfonds nam samen met ons de beoogde restauratie ter hand. Een mooi proces met een resultaat dat zich de afgelopen zes jaar heeft ontwikkeld tot een uit Zutphen niet meer weg denken plek voor kunst en gedachten.”
Eind vorig jaar nog werd na een nieuwe verbouwing een vleugel in gebruik genomen die hedendaagse kunstenaars uit Zutphen de kans biedt hun beeldend werk te presenteren. De toekomst zag er zonnig uit. Totdat… “We waren vanaf medio maart tweeënhalve maand dicht”, kijken Van Zetten en Peppelenbosch terug op de eerste coronagolf. “We konden niets meer. Pas per 1 juni waren er weer, met restricties, mogelijkheden om activiteiten te organiseren. Zo schaalden we het muziekprogramma op naar wekelijks. Muzikanten waren bereid om hun programma twee keer achter elkaar uit voeren, want per optreden waren immers maar dertig luisteraars welkom. Op die manier konden er zestig mensen van genieten.”
Opnieuw plat
Het bleef niet bij die eerste golf. In oktober volgde een tweede, waardoor Dat Bolwerck wederom voor publiek op slot moest. "Dat was schrikken. We hadden net een grote expositie met werk van de Zweedse kunstenares Elisabeth Moritz op stapel staan, die vanwege de eerste lockdown was uitgesteld. Uiteindelijk is de tentoonstelling toch doorgaan, maar moest helaas met twee weken worden ingekort.” En dan denk je als artistiek programmeur en zakelijk leider dat je alles wel gehad hebt.
Maar daags nadat de expo van Elisabeth Moritz volgens planning werd afgebroken, vorige week maandag, meldde premier Mark Rutte dat het land opnieuw voor een groot deel plat ging. "Dit zagen we eigenlijk wel aankomen. Waren niet echt verrast, hoewel de termijn van vijf weken een tegenvaller was. Het brengt in elk geval met zich mee dat een herdenkingstentoonstelling met sculpturen van de vorig jaar overleden beeldhouwster Maîté Duval uit Zutphen, die deze week van start zou gaan, gecanceld is. Of die volgend jaar alsnog plaatsvindt? Het programma is tot eind 2021 al helemaal rond.”
Gerrie van Zetten en Vincent Peppelenbosch zitten niet bij de pakken neer. Ze missen weer inkomsten, terwijl de huur doorgaat. “We moeten de steunmaatregelen van het rijk maar eens gaan bekijken”, verzuchten ze. Eerder mocht het stel al rekenen op hulp uit Zutphen. “Een door Hans Heesen van Luxor geïnitieerde actie leverde giften op die ons er in eerste instantie doorheen hebben geholpen. De gemeente liet zich evenmin onbetuigd. Net als het Wijnhuisfonds, dat zich zeer genereus toonde in een oplossing van de door corona ontstane problematiek.” Het blijft haar ‘kroonjuweel’... “Ontroerend was de envelop die een bezoeker met een uitkering ons spontaan overhandigde met daarin een tientje. Daar word je heel erg blij van. En zo waren er nog veel meer mensen die voor ons iets hebben betekend. Teveel om op te noemen. Hartverwarmend. Het gaf bovenal aan dat het in Dat Bolwerck gevestigde ‘huis voor kunst en gedachten’ blijkbaar een niet meer weg te denken plek in Zutphen heeft verworven. Ook dat houdt ons overeind.”