Op
verkenning buiten de poorten
Kunstenaars Jaap Broersma en Jacob Kerssemakers duiden het ‘andere Zutphen’
Door Eric Klop
ZUTPHEN – In Zutphen lopen sinds kort iedere donderdag twee kunstenaars rond. De een uit Amsterdam, de ander uit Den Haag. Samen geven ze er tot begin december het project ‘De Andere Stad’ vorm. Met 50 schilderijen en 25 korte verhaaltjes duiden Jaap Broersma en Jacob Kerssemakers op basis van observaties en gesprekken wat Zutphen Zutphen maakt. Een stad die meer is dan pittoreske straatjes, feeërieke gevels en monumentale gebouwen. Wekelijks doen ze via deze krant in woord en beeld kond van hun bevindingen. Volgende week voor het eerst.
“We onderzoeken alles buiten de toeristenfolder”, zeggen Broersma en Kerssemakers die in april jongstleden in Contact al uitgebreid toelichtten waarom en hoe zij erachter willen komen wat er zoal leeft in Zutphen. “Om een stad te leren kennen moet je zo snel mogelijk de oude stadspoorten achter je laten. De buitenwijken in. We starten de projectreeks op de IJsselkade. Hier zien we een prachtig stukje Zutphen. Maar ook: Wat zien we hier nu eigenlijk niet?”
Op naar de wijken rond het stadscentrum die van Zutphen een gemeente met bijna 50.000 inwoners maken. Met de schildersezel bij de hand en pen en schrijfblok in de aanslag. Inmiddels keken Broersma en Kerssemakers her en der al hun ogen uit. “De andere stad biedt iconen die niet voor de hand liggend zijn, maar wel iets over de wijk en dus de stad vertellen. Bijvoorbeeld het flatbouw, centraal in Leesten. Imposant, er wonen honderden mensen in. Iconisch, bijna monumentaal, hoewel het zo niet wordt bestempeld. Dan leg je het gebouw vast op het witte doek alsof het dat wel degelijk is. Omdat je dat vindt. Maar hoe oordelen de mensen zelf? Ook zo ontstaat de wisselwerking die wij in ons project beogen. Zonder het zwaar te maken. Dat is niet onze missie. Wel om grip te krijgen op die andere stad Zutphen. De contacten met mensen gaan veelal vanzelf. Wat vinden zij van hun wijk? Waar gaan ze in Zutphen heen en niet heen? Wie voelt zich erbij horen en wie niet? Is Zutphen nog of inmiddels hun stad? Wij zien van alles, maar weten niets. Het wordt ons verteld. Daar doen we beeldend geïllustreerd verslag van.”
Diplomaat
De 54 jaar geleden in Harlingen geboren Jaap Broersma was in een ‘vorig leven’ werkzaam als diplomaat, bij de Rijksoverheid en in het bankwezen. Later was hij namens Artsen Zonder Grenzen gestationeerd in droevig stemmende oorlogsgebieden. Totdat hij in overleg met zijn vriendin besloot definitief in Nederland te blijven. “En nooit meer te werken onder een systeemplafond”. Gecombineerd met een studie Filosofie aan de Universiteit van Amsterdam volgde Broersma een eveneens met succes afgeronde opleiding op de hoofdstedelijke Kunstacademie. Daar ontmoette hij de drie jaar jongere Jacob Kerssemakers. Hij is van oorsprong natuurkundige en combineert die expertise nu aan de hand van een parttimebetrekking in de onderzoektechnologie op de TU Delft met zijn kunstenaarschap. “Een prettige balans”, zegt hij.
De ‘broeders in de kunst’ reisden samen door Ierland waar observerend en ontmoetend het idee tot wasdom kwam om schilderend en schrijvend na te gaan hoe een gemeenschap, dorp of stad buiten de toeristische paden in elkaar steekt. In Nederland bijt Zutphen het spits af, met de bedoeling om het project ook elders in het land uit te rollen. “Maar niet als routineproduct”, benadrukken de kunstenaars.
Dat Zutphen de primeur heeft is niet helemaal toeval. Jacob Kerssemakers woonde er van zijn vijfde tot zijn tiende. “In de Rietbergstraat. Pas een paar maanden geleden, ruim veertig jaar na dato, was ik er voor het eerst weer terug. Zag de zeskantige tegeltjes in de hoek van de wijk. Herkende ze direct. De typisch jaren’70 kunst heeft destijds blijkbaar veel indruk op mij gemaakt.”
‘Sentimental journey’
Zutphen dus, voor Jacob een soort ‘sentimental journey’. En Jaap, die de stad hoofdzakelijk als dagjesmens kende, ging daarin mee. “Het leek mij leuk om deze stad écht te leren kennen.” Wel achtten zij in hun voorbereiding op het kunstproject twee dingen noodzakelijk. Ten eerste een medium dat bereid zou zijn wekelijk hun bevindingen te publiceren. Die werd gevonden in deze krant. En vervolgens een ruimte waar alles wat te Zutphen uit pen en penseel stroomt ter afronding van het project kan worden geëxposeerd. Ook die zoektocht duurde niet lang. Dat Bolwerck op de kop van de Zaadmarkt is bereid om vanaf december aanstaande een tentoonstelling van ‘De Andere stad’ in te richten. “De reacties waren over de hele linie erg enthousiast”, blikken de kunstenaars terug op hun eerste ervaringen. “Er was sprake van een soort sneeuwbaleffect. Zo verleent ook de gemeente medewerking. Niet voor de bekostiging, die hopen we te halen uit verkoop van de schilderijen, maar wel met het oog op support. En wellicht kunnen we met lezingen input leveren aan de discussie en het beleid inzake ‘inclusiviteit’, een onderwerp dat hier hoog op de politieke agenda staat.”
Jacob Kerssemakers is de man die zijn schildersezel in de berm zet en ter plekke vastlegt wat hij waarneemt. Jaap Broersma is meer een binnenschilder en de man die de observaties op schrift zet. “Maar altijd op basis van vier ogen die naar Zutphen kijken. Erover praten. Wat zagen we, wat hoorden we, wat ervaarden we. Dat gaat volstrekt vanzelf.” Kortom, Zutphenezen en Zutphenaren die in de Zuidwijken, Leesten, het Waterkwartier, Noordveen, De Hoven of Warnsveld op zomaar een donderdag twee heren zien schilderen of schetsen moeten vooral niet schromen hen aan te spreken. Het oor is altijd luisterend. Zodat ‘De Andere Stad’ die Zutphen heet ook eens naar voren komt.
