Stadskunstenaars gaan op zoek naar Zutphense identiteit
'We willen erachter komen wat er leeft in Zutphen'
Door Alize Hillebrink
ZUTPHEN - Zutphen krijgt twee stadskunstenaars. Ze gaan op zoek naar de Zutphense identiteit. Met hun werk gaan ze het debat aan met de stad. "We willen erachter komen wat er leeft in Zutphen, wat zijn de issues en waar het Zutphens hart sneller van gaat kloppen."
Het doet denken aan Wolkers en Bomans vijftig jaar geleden op Rottumerplaat. Beiden brachten een zevendaags bezoek aan het Waddeneiland, waarbij de één het geweldig vond en de ander het na een dag al bestierf van de eenzaamheid. Kunstenaars Jaap Broersma en Jacob Kerssemakers pakken het anders aan: beiden nemen een half jaar de tijd om kennis te maken met Zutphen.
Twee seizoenen lang, van de zomer tot de winter, gaan ze op zoek naar de Zutphense identiteit. En het gaat hier niet om de kunstenaars maar om de stad, zeggen ze. En ook niet om de geijkte plaatjes, nee juíst niet. De heren hebben een onderliggende missie en het sleutelwoord is dialoog. Het project heet 'Zutphen, de Inclusieve Stad'.
Kunst in dialoog
Broersma, afkomstig uit de integratiewereld, werkte jarenlang bij het ministerie van justitie en voor Artsen zonder Grenzen. Hier ontwikkelde hij zijn affiniteit met maatschappelijke problematiek. Identiteit, integratie en diversiteit zijn begrippen die moeiteloos uit zijn mond rollen. Voor Broersma is Zutphen nieuw en onbekend. Kerssemakers daarentegen heeft er zijn jeugdjaren doorgebracht. Als onderzoekstechnicus is hij verbonden aan de TU Delft. De heren leerden elkaar kennen op de kunstacademie in Amsterdam. En kunst is hun gemeenschappelijke passie.
'Wij zijn twee
benaderbare
zwervers'
Eenzelfde soort project als dit hielden Broersma en Kerssemakers eerder in Amersfoort, Harlingen en het dorp Ballingskelligs in Ierland. "Het is telkens opnieuw een zoektocht naar ongewoonheden in menselijke woongebieden met als achterliggende vraag: hoe is het om je in een gemeenschap te verhouden tot een ander?"
Als outsiders zien ze Zutphen uiteraard anders dan de inwoners zelf. "Op zoek naar de identiteit van Zutphen gaan we op zoek naar wat de stad meer maakt dan een verzameling gebouwen. Wat kenmerkt Zutphen en zijn inwoners? Hoe veelkleurig is Zutphen, waar lopen Zutphenaren warm voor, waar deinzen ze voor terug, waar praten ze graag over en wat vegen ze liever onder het tapijt? Hoe geïntegreerd is Zutphen? Hoe geïnteresseerd zijn Zutphenaren in elkaar? Naar de antwoorden op deze vragen gaan we op zoek," zegt Broersma tijdens een gesprek in het Zutphense Vogelpark.
Het is een zonnige dag en we zitten anderhalve meter uit elkaar op een bankje aan de oever van de Berkel. Broersma is direct gecharmeerd van de schilderachtige plek. Wellicht dat hij ook hier eens zijn schildersezel neer zal zetten.
'We zoeken
de plekken
waar
uitdagingen
liggen'
Zwerven
Op verschillende tijdstippen en plekken in Zutphen gaan de kunstenaars straks aan het werk. Met een stadskaart in de hand en schildersbenodigdheden onder de arm houden ze hun zwerftochten door de stad. Hier en daar hun schildersezels neerzettend, is hun ervaring dat mensen ze aanspreken, er snel een gesprek ontstaat. "We zijn twee benaderbare zwervers. We ontmoeten vaak de opmerkelijkste mensen en hebben daarbij de opmerkelijkste gesprekken."
Rafelranden van de stad
De plekken die de stadskunstenaars opzoeken zijn vaak niet de meest voor de hand liggende. "Juíst niet," zegt Kerssemakers. "De geijkte plaatjes als de kerktoren of dat mooie stukje stadsmuur, het knusse en de nostalgie kennen we wel. We zoeken juist de plekken waar uitdagingen liggen; reuring en geluid, óf juist stilte. De zogenaamde rafelranden van de stad. Dat wat opvalt laten zien." "Kijken naar wat deviant is," zegt Broersma. "Met andere woorden: waar loopt het niet lekker, waar schuurt het, waar is wrijving? Uiteindelijk maakt alles deel uit van de totaalmozaïek Zutphen. Wat Zutphen tot Zutphen maakt is de identiteit van de stad."
Zeepkist
Gedurende het project maken de kunstenaars gebruik van twee soorten media: schrijven en kunst. Broersma: "We zijn beiden schilders, maar Jacob is meer van het doek en ik ben vooral de man van het verhaal." Broersma heeft jarenlange ervaring in sociaalmaatschappelijke processen en kent de ambtelijke wereld van binnenuit.
"Jaap staat graag op de zeepkist," zegt Kerssemakers. "Hij zal zich vooral richten op de dialoog via het gesproken en geschreven woord en in gesprek gaan met mensen in de kroeg, op de kermis, op de markt en in openbare gelegenheden." Uit zijn gesprekken en observaties destilleert Broersma een wekelijkse column in Contact waarin hij filosofeert en reflecteert. Lezers worden uitgenodigd te reageren."
'Alles maakt
uiteindelijk
deel uit van de
totaalmozaïek
Zutphen'
Diversiteit en inclusie
De gesprekken worden niet alleen op straat gevoerd. Broersma: "We gaan ook in gesprek met prominenten, ambtenaren, raadsleden en sportclubs, serviceclubs, verenigingen, buurthuizen, scholen en maatschappelijke organisaties."
Daarbij komen vaak actuele onderwerpen aan de orde, is de ervaring, zoals diversiteit en inclusie, integratie, segregatie, racisme en klimaatproblematiek. "De uitkomsten kunnen dienen als basismateriaal voor een debat in de gemeenteraad, een bijeenkomst in een club of als interessante input voor ondernemers," zegt Broersma.
Uitnodiging
Broersma en Kerssemakers zijn inmiddels begonnen met hun voorwerk. Je kunt ze dus nu al tegenkomen in de stad. Ze nodigen Zutphenaren uit om ze vooral op te zoeken. "Door in gesprek te gaan leren we de inwoners kennen. We zijn heel benieuwd naar de verhalen."
[APART KADER]
Tentoonstelling Zutphen, de Inclusieve Stad
Zutphen, de Inclusieve Stad gaat per 1 juli van start. Dan start ook de wekelijkse column van Jaap Broersma in Contact. Het eindresultaat van Zutphen, de Inclusieve Stad wordt afgesloten met een eindexpositie van alle kunstwerken die vanaf half december te zien zal zijn in Dat Bolwerck. Meer informatie over Zutphen de Andere Stad, leest u in Contact.
