Gij zult plezier hebben
Een tijd geleden woonde ik een Onderwijsgesprek bij in de Gruitpoort. Gerenommeerd onderwijspedagoog Gert Biesta was te gast om met het publiek 'het gesprek aan te gaan op het snijvlak van onderwijs en maatschappij'. Interessant, dacht ik. Ook de titel van zijn laatste boek sprak mij aan: 'De terugkeer van het lesgeven'.
Voordat de prof aan het woord kwam ging de gespreksleider de zaal in met de vraag: wat is de centrale taak van de leraar? In het publiek zaten veel docenten van basis- en middelbaar onderwijs, schoolbestuurders en veel ouders van schoolgaande kinderen. Ik verwachtte antwoorden als: kinderen kennis en vaardigheden bijbrengen om ze voor te bereiden op het leven na school, algemene en persoonlijke ontwikkeling mogelijk maken, het opleiden van bewuste en gewetensvolle burgers.
Zoals u begrijpt waren dit niet de meest gehoorde antwoorden. Wat kwam dan het vaakst naar voren? 'Dat het leuk is in de klas.' 'Dat de kinderen plezier hebben.' Voor een gesprek 'op het snijvlak van onderwijs en maatschappij' was het interessant - onthutsend wat mij betreft - om te horen wat volwassenen als de centrale taak van het onderwijs zien. Een succesvolle docent in hun onderwijsvisie? Een rasentertainer. Niet per se een vakman in het overdragen van waardevolle kennis en kunde.
Nu zou je kunnen denken: dit is één enkel voorbeeld, dat zegt nog niks over de maatschappij in zijn geheel. Toch kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat al onze bezigheden - ons werk, onze relaties, onze vrijetijdsbesteding - vooral leuk moeten zijn. Wordt het te moeilijk? Dan stoppen we ermee en zoeken we wat nieuws.
Zou ik dan willen dat studie, het werkende leven, mijn vrienden en liefdesrelatie vooral zwaar en moeizaam waren? Nee, natuurlijk niet. Maar we ontkomen in het leven simpelweg niet aan de soms zware en minder leuke momenten. Als we iets willen bereiken, zullen wij daar geregeld moeite voor moeten doen. En nee, dat is niet altijd leuk. Dat is bikkelen soms, het leidt soms tot hoofdpijn en slapeloze nachten.
Maar als ik eerlijk ben: juist op de momenten dat ik het moeilijk heb is de diepgang van de ervaring of de uiteindelijke vervulling het grootst. Als je alleen maar leert en gewend bent dat alles in het leven leuk moet zijn en vanzelf moet gaan, kweek je geen weerbaarheid, discipline en doorzettingsvermogen aan bij jezelf en neem je - wat mij betreft - genoegen met een oppervlakkige versie van jezelf.
Dirk de Wachter voegt er zelfs nog een interessante dimensie aan toe: het zijn juist de lastigheden in het leven die aanleiding geven tot de liefde. De liefde verschijnt volgens deze Vlaamse psychiater niet als het leven alleen maar leuk en fantastisch is. Op die momenten hebben we immers niemand nodig. De liefde verschijnt pas op de momenten dat het wat moeilijk is, als we 'nood hebben aan de ander'.
Hopelijk voelen we op termijn weer behoefte aan vakkundige leraren: die vermaak weliswaar inzetten als middel in hun kennisoverdracht, maar meer mogen zijn dan alleen pleziermakers.