De slakkenroute
Vlakbij de vestiging van restaurant McDonald's in Zutphen trof ik laatst vier lege slakkenhuizen aan, groter dan die van de gemiddelde huisjesslak. Met leeg bedoel ik: niet meer bewoond door het weekdier waar het bijhoort, waar het onderdeel van is. De slakken konden er niet uitgekropen zijn, een huisjesslak zonder huis is ten dode opgeschreven. Mogelijk waren ze verorberd door een roofdier. Ik vond er ook de schedel van een bruine rat. Maar een mens zou eveneens de dader kunnen zijn.
Grappig genoeg kroop er wél een slak uit, nou ja, een slakje, met een huis dat van goud leek. Het slakje had zijn intrek genomen in de woning van een ver familielid. Waarschijnlijk betrof het de grote glansslak – die dus juist bijzonder klein is, anders had hij niet met huis en al in een ander huis gepast, maar hij is weer net iets minder klein dan andere soorten glansslakken. In de natuur is alles relatief. Zo kun je bij slakken in wezen niet van 'hij' of 'zij' spreken, ze zijn immers tweeslachtig, hij én zij.
Ik vermoedde dat de grotere huisjes, voor het gemak zal ik ze vanaf hier 'huizen' noemen, toebehoorden aan de wijngaardslak, de escargot de Bourgogne, zoals de Fransen zeggen, die het dier met graagte tot hun haute cuisine rekenen. De wijngaardslak komt in Nederland in het wild niet voor, misschien met uitzondering van Zuid-Limburg; waar je ze wél levend buiten het restaurant tegenkomt, zijn het de aan haute cuisine ontsnapte exemplaren. Slakken gaan er niet vantussen door het op een rennen te zetten; maar nu en dan slagen ze erin om schielijk uit beeld te verdwijnen.
In het wild heb ik ze in Frankrijk en Zuid-Duitsland wel zien rondkruipen, maar ik kon me niet herinneren dat hun huizen zulke brede strepen hadden, in kleur variërend van chocoladebruin tot okergeel en paarsgrijs – dat laatste mogelijk een gevolg van slijtage.
Met achterlating van het glansslakje nam ik een huis mee naar huis en zocht op internet naar gegevens over de wijngaardslak. Het werd me al gauw duidelijk dat het die niet kon zijn; wel een andere soort uit dezelfde familie, evenmin van origine inheems. De belangrijkste Nederlandse vindplaats: bedrijventerrein De Mars in Zutphen, de omgeving van de McDonald's dus. Leefgebied van de gebandeerde wijngaardslak. Dat 'gebandeerde' slaat dus op het fraaie strepenpatroon. De Franse naam luidt escargot turc, de Turkse wijngaardslak. In de Balkanlanden en delen van het Midden-Oosten komen ze algemeen voor.
Bovendien worden ze daar in reusachtige aantallen gekweekt. Maar als ze worden getransporteerd naar afnamelanden, heeft het kwekerijpersoneel ze al uit hun huizen gepeuterd en ingevroren. Ontsnappen is dan uitgesloten.
Ook in Nederland heb je slakkenkwekerijen en je schijnt dat ook thuis te kunnen doen. Wellicht iemand op een Zutphense zolderkamer? Met de IJssel en het treinstation zo dicht in de buurt kun je ook nog andere scenario's bedenken over de route van de slak van de Balkan (of verder) naar hier.
De McDonald's gaat hoe dan ook vrijuit. In het fastfood-restaurant zijn geen slakken verkrijgbaar.