'Niet alles is wat het lijkt'
Kersverse Zutphenaar deelt fascinatie voor Noord-Korea
Door Eric Klop
ZUTPHEN – "Het voelt surrealistisch. Alsof je rondloopt door een etalage. Met twee gidsen die je het naar de zin willen maken, maar wel alleen de dingen laten zien waar ze trots op zijn. En stel vooral geen kritische vragen. Terecht? Wij weten net zoveel van Noord-Korea, als Noord-Korea van ons."
Marc Roth (51) woont sinds kort in Zutphen. De stad fungeert als zijn nieuwe uitvalsbasis voor het delen van informatie over het gesloten en mysterieuze land aan de oostkant van het Aziatisch continent. Met lezingen die hij, puttend uit de ervaringen en indrukken tijdens zijn reizen naar Noord-Korea, regelmatig houdt in onder meer bibliotheken. "Mensen horen en zien via de media een hoop negatieve verhalen en beelden, maar weten erg weinig van het land af", zegt Roth die zich overigens geenszins presenteert als de alwetende deskundige en zich al helemaal niet wil opwerpen als spreekbuis van de met ijzeren hand naar communistisch model geregeerde staat.
De fascinatie voor Noord-Korea begon nadat Marc Roth, van oorsprong beleids- en organisatiewetenschapper, mede aan de wieg had gestaan van de reisorganisatie Empirique. "Die richtte zich op landen die ooit tot de Sovjet Unie behoorden. Met name in Rusland kwam ik zo in contact met het zogenoemde 'socialistisch-realisme', een op het communistisch gedachtegoed gestoelde kunststroming die de staat verheerlijkt en waarin het gewone leven groter wordt gemaakt dan dat het in werkelijkheid is. Dergelijke kunst wordt er na de val van het IJzeren Gordijn niet meer gemaakt en is inmiddels bijna volledig uit beeld. Ik wilde er echter meer over weten en ben verder gaan zoeken. Mijn oog viel op Noord-Korea, een land waar het communisme nog hoogtij viert maar erg moeilijk toegankelijk is."
Via via ontmoette Roth een jaar of vijf, zes geleden de Engelsman Nicholas Bonner, die onder anderen zijn landgenoot Michael Palin maar ook 'onze' Floortje Dessing en de Vlaming Tom Waes terzijde stond bij de totstandkoming van documentaires en reisprogramma's waarin Noord-Korea centraal staat. "Samen met hem bezocht ik het land, bekeek er de kunst waar het mij om te doen was en praatte met 'expert' Bonner over het land. Zó boeiend, dat dit mij ertoe bracht me zowel qua interesse als beroepsmatig voornamelijk bezig te gaan houden met Noord-Korea", aldus de nieuwbakken Zutphenaar die daartoe een jaar of wat geleden zijn ondernemingen Roth Spark Travels en Roth Spark Studio in het leven riep. "De een voor groepsreizen naar het land en de ander gericht op de typische kunst die er gemaakt wordt."
De toeristische belangstelling voor het circa 25 miljoen zielen tellende Noord-Korea was al zeer mondjesmaat en liep enige tijd geleden nog verder terug. Het krijgshaftige gebakkelei tussen Trump en Kim Jong Un zal daarin een rol spelen, maar zeker ook de mysterieuze dood van een Amerikaanse student die er na het stelen van een vlag bijna anderhalf jaar gevangen had gezeten. "Reizigers zijn bang geworden", weet Marc Roth die zich niét liet afschrikken en, nu op eigen houtje, opnieuw naar het land reisde. "Maar hoewel de detentie van de jonge Amerikaan buitenproportioneel was, is die vrees niet terecht. Mits je je aan de regels houdt, hoe bizar die soms ook zijn. En heb vooral niet de illusie dat je heel Noord-Korea ziet. Een groot deel van het land blijft voor buitenlanders verboden gebied. Net zoals Noord-Koreanen 'uit de provincie' hoofdstad Pyongyang niet zomaar in mogen…"
De staat bepaalt wat de bezoeker mag zien. Roth keek er vergezeld van twee gidsen en met 'eigen' chauffeur hoe dan ook zijn ogen uit. In de hoofdstad zag hij gebouwen met een architectuur die z'n tijd ver vooruit is en supermarkten "waar Albert Heijn niet aan kan tippen". Op het platteland werd hij vriendelijk en informatief rondgeleid door een modelboerderij met alles erop en eraan, "tot een zwembad aan toe". De 'heilstaat' in optima forma. Roth sliep dus in een schitterend nieuw hotel. Met maar één gast. "Dat was ik". Reed bijna als enige over een twaalfbaans-autoweg. "Wanneer je dan opmerkt dat er nauwelijks auto's rijden, kijkt de gids je verbaasd aan en vertelt hij dat dit een twaalfbaans-autoweg is… De Noord-Koreanen kijken heel anders tegen de dingen aan dan wij. Met een andere focus, die het moeilijk maakt om dingen te begrijpen, om goede conclusies te trekken. Zijn de mensen die je spreekt toevallige passanten of bewust daar aanwezig om jou te woord te staan? Hoeveel mensen wonen er in die futuristische wolkenkrabber waar achter iedere ruit een lichtje brandt? Het is steeds gissen. Heb ik het ware Noord-Korea gezien? Ik weet het niet. Wel weet ik dat niet alles is wat het lijkt."
Volgens Marc Roth hebben delen van Noord-Korea zich wel degelijk ontwikkeld. "Toeristen zijn welkom; de infrastructuur is er klaar voor. Het land kent mooie stukken. Bergen, nationale parken, fraaie stranden, een soms futuristisch ogende hoofdstad. Maar daarmee is het niet uniek. Het gaat bij een bezoek eerder om het ervaren van het onbegrijpelijke. Het functioneren, het mysterieuze; hoe fascinerend kan iets zijn? Waarbij het niet de politiek, maar op basis van waarneming de eigen conclusie is die telt. Vooralsnog is het echter ook gissen..!"
Marc Roth: 06-48341622
