Ideeën TU Delft: Van waterkrachtturbines in de IJssel tot groentekassen in Leesten

ZUTPHEN - Hoe werk je aan een leefbare, duurzame stad? De ‘roadshow’ van de Technische Universiteit in Delft deed onder meer al Belfast, Nicosia en Amersfoort aan. Vorige week waren ze met een internationaal gezelschap in Zutphen.

Door Sander Grootendorst

“Adviesbureaus doen zes maanden over zo’n onderzoek voordat ze met resultaten komen. Wij verrichten in drie dagen meer werk en onze resultaten zijn beter.” Hij zei het met een vleugje Engelse ironie, prof. dr. Craig Martin, werkzaam aan de Technische Universiteit in Delft. Drie dagen verbleef een team van internationale deskundigen op het gebied van duurzaamheid in Zutphen. Op de avond van de derde dag presenteerden ze in de Burgerzaal de resultaten. Martin legde met zijn aankondiging de lat hoog. Maakten de onderzoekers het waar? Het antwoord is ja: “Ik vond het geweldig,” zeiden bezoekers na afloop tegen elkaar.

Gewoonlijk gaat een adviesbureau aan de slag met een concrete opdracht. Standaardvraag: Welk prijskaartje hangt er aan een plan? Bij de ‘roadshow’ draait het om een algemene toekomstvisie. Maar zeker geen vage utopie: het publiek werd overgoten met wetenschappelijk verantwoorde getallen en berekeningen. De gedachte erachter: Zutphen moet in pakweg 2050 klimaatbestendig zijn en zich op energiegebied zelf kunnen bedruipen. Kernpunt: de ecologische voetafdruk die bewoners en bedrijven nu nalaten is tegen die tijd geminimaliseerd.

Prof. dr. Craig Martin: “Adviesbureaus doen zes maanden over zo’n onderzoek voordat ze met resultaten komen. Wij verrichten in drie dagen meer werk en onze resultaten zijn beter.” Foto: Jolanda van Velzen 

Voetbalvelden

Momenteel is dat wel anders, legde dr. Riccardo Pulselli uit. Het team heeft de grootte van de Zutphense ‘carbon footprint’ precies berekend. Huishoudens tellen gemiddeld 2,17 personen. Het werd even heel wetenschappelijk: het gas- en elektriciteitsgebruik, de energie die nodig is om het eten van de landbouwgrond naar de etenstafel te brengen, de afgelegde autokilometers en alle andere activiteiten waarvoor een bepaalde energie nodig is, kun je bij elkaar optellen en dan kom je tot een zogenoemde koolstofdioxide-equivalent. Die bedraagt voor een gemiddeld Zutphens huishouden 10,6 ton, aldus Pulselli. “Maar dat getal zegt u natuurlijk niets.”

Hij maakte het aanschouwlijk door een afbeelding te tonen van een bos waaruit een stuk met de omvang van een voetbalveld was weggelaten. “Elk huishouden soupeert jaarlijks 2,3 van zulke voetbalvelden op.” De lijn doortrekkend naar heel Zutphen (huishoudens plus bedrijvigheid) kwam hij op een oppervlakte die twaalf keer zo groot is als van de hele gemeente. 

Daarna lieten Andy van den Dobbelsteen, hoogleraar ‘climate design & sustainability’ (klimaatbestendig ontwerp en duurzaamheid) en Martin aan de hand van uiteenlopende voorbeelden zien hoe je die oppervlakte kunt verkleinen. Door inzet van waterstof bijvoorbeeld, maar dan wel voorbehouden aan de bedrijven (“een beetje een luxeproduct, want we hebben er niet zoveel van”), van warmtepompen, infrarood- en zonnepanelen. Het erfgoed is terecht Zutphens trots, zei Van den Dobbelsteen, maar je moet er ook weer niet té krampachtig mee omspringen. “Op monumenten kun je best zonnepanelen leggen wanneer ze vanaf de grond niet te zien zijn.”

Andy van Dobbelsteen legde aan de hand van voorbeelden uit hoe de ‘carbon footprint’ verkleind kan worden. Foto: Jolanda van Velzen

Zutphen is een stad aan twee rivieren en daar ligt energie-technisch de grootste kracht, betoogde hij. Zouden bij gemaal Helbergen en op de IJsselkade waar de Berkel in de IJssel uitmondt waterkrachtturbines worden geplaatst, kun je tweeduizend huishoudens van energie voorzien. En, nóg grootser gedacht, maar technisch haalbaar: turbines onder de oude IJsselbrug. “Levert energie op voor een kwart van de Zutphense huishoudens.” Tel uit je winst.

Café

Martin ging in op mogelijkheden om de leefbaarheid in Zutphen te verbeteren door langzaam en elektrisch verkeer meer eigen ruimte te geven, en door de ‘vele loze ruimte’ beter in te vullen. Hij vindt dat de stad als los zand aan elkaar hangt. “Alles is gericht op de historische binnenstad. De afstand naar het dichtsbijzijnde café is vanuit de wijken groot. In de wijken zelf zou veel meer moeten kunnen. Al die grasvelden waarop niets anders gebeurt dan dat ze steeds worden gemaaid. En waarom zijn er zoveel saaie stenen stoepen?”

Hij opperde de bouw van kassen waar lokale groenten worden gekweekt, aan de Ida Gerhardtsingel in Leesten. “Want lokaal je voedsel betrekken helpt óók bij het verkleinen van de ecologische voetprint.” Bovendien – daar ging het in de slotdiscussie over – is het een herkenbaar, inspirerend idee dat het draagvlak van duurzaamheidsmaatregelen kunnen vergroten. Termen als ‘energieneutraal’ en ‘duurzaam’ zijn aan slijtage onderhevig. Craig Martin formuleert het liever zo: “Met alle technische en sociale mogelijkheden die er zijn gezond leven in een fijne omgeving, dat is de grote uitdaging waar we voor staan.”

De presentatie is zijn binnenkort te vinden via de website: tudelft.nl

College: ‘Wij willen aan de slag!’

De wethouders Mathijs ten Broeke (cultuur) en Eva Boswinkel (duurzaamheid) hebben beiden een deel van de ‘roadshow’ gevolgd. Hun reacties:

Mathijs ten Broeke: “Met de rijkdom aan cultureel erfgoed in onze gemeente is onze taak om dit te verduurzamen ook groot. De roadshow geeft hier een goede inhoudelijke boost aan. Ik vond het heel waardevol hoe de groep professoren uit binnen- en buitenland naar Zutphen heeft gekeken. Met oog voor het specifieke karakter van de stad en met een frisse blik van buitenaf hebben ze hun kennis ingezet.”

Eva Boswinkel: “De uitkomsten van de quickscans zijn erg inspirerend. Een aantal internationale studenten van de TU Delft doet ook komende weken nog onderzoek in Zutphen, ze geven nog een presentatie aan het college. We willen ook zeker aan de slag met al deze opbrengsten.
Het zijn zowel vergezichten over hoe we onze stad en ons erfgoed duurzaam maken en leefbaar houden tijdens de klimaatverandering, als concrete aanbevelingen hoe we onze CO2-afdruk in Zutphen kunnen verkleinen. In Zutphen werken we aan verschillende programma’s om de gemeente te verduurzamen, te vergroenen en energieneutraal te maken. Van grote gebiedsontwikkelingen en vergroenen van industrie, tot waardebonnen voor isolatiemateriaal en alles ertussenin. Deze roadshow levert waardevolle bijdragen aan al deze acties, groot en klein.
Hoe iemand geïnspireerd raakt, is per mens verschillend. Sommigen willen graag weten wat ze zelf kunnen doen, gewoon kleine acties, anderen sluiten liever aan bij initiatieven als World Clean Up Day. Ook minder vlees eten of eten kopen bij lokale boeren en ondernemers spreekt mensen aan. Allemaal manieren om te verduurzamen.”