Sociaal bewogen bakkerszoon maakte levenswerk van de Driekant

In memoriam: Henk Smit 1952-2022

Door Sander Grootendorst

ZUTPHEN - Vrijdagochtend brood gekocht bij de Driekant aan de Lange Hofstraat in Zutphen. Een paar boterhammen verder, aan het eind van de middag, een droevig bericht: de oprichter van de Driekant, de biologische bakkerij die zoveel waardering oogst tot ver buiten Zutphen, is overleden. Henk Smit – gewoner kan een naam bijna niet zijn, maar juist dat was toepasselijk. Wat is er gewoner, alledaagser dan brood? Smit, geboren in 1952 in Kinderdijk, stammend uit een oud bakkersgeslacht, maakte van dat gewone, alledaagse iets bijzonders. Hij bakte het biologisch verantwoord en breidde het assortiment sterk uit. Maar vooral in sociaal opzicht was Smit een vernieuwer. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, zoals dat heet, gaf hij de kans om weer deel te nemen aan de maatschappij. 

Smit richtte de Driekant in 1996 op, samen met zijn partner Marian van der Eijck. Het initiatief was Zutphen op het lijf geschreven. En het sloeg zijn vleugels uit, wilde inspiratiebron zijn voor iedereen: vervat in de afkorting SDI, wat staat voor Stichting Driekant Inspireert. Met iedereen bedoelde Smit ook echt iedereen: “Eet honger de wereld uit”, dat was zijn doel.

In een interview in 2017 vertelde hij over zijn ‘grootste droom’: “Dat niemand wordt uitgesloten en dat niemand honger heeft.” Henk Smit maakte werk van dat ideaal, maakte het concreet. Er hoorde een slogan bij: “Zoveel mogelijk handen aan het brood.” Daarmee druiste hij in tegen de trend in het bedrijfsleven om met steeds minder personeel steeds meer arbeid te verrichten. Smit waakte over de menselijke maat. Het ambachtelijke stond centraal. Driekant Ambachtscentrum is dan ook de officiële naam. Daarbij gaat het niet alleen om het bakkersambacht: Wie meedraait bij de Driekant, krijgt onder meer ook kunstzinnige vorming.

Dat kunstzinnige beschouwde hij als zijn uitvalsbasis: “Ondernemen is voor mij hetzelfde als kunst maken. Het gaat altijd van binnenuit. Vanaf mijn zestiende maak ik dagelijks kunst. Mijn eerste onderneming startte ik toen ik tweeëntwintig was. Het ondernemerschap staat voor mij gelijk aan het kunstenaarschap. Vanuit het niets iets maken en daarna zorgen dat het in een dynamische beweging blijft.” Steeds opnieuw gaf hij er een creatieve, sociaal bewogen slinger aan, bijvoorbeeld enkele jaren geleden nog met een nieuw initiatief, de Zeester geheten. Het beoogt door middel van woningruil de ouder wordende mens zijn levenskwaliteit te laten behouden.

In 1976 begon de jonge Henk één keer in de week met het bakken van biologisch zuurdesembrood in de bakkerij van zijn vader. Daarmee was de steen in de vijver geworpen die tot op de dag van vandaag kringen is blijven beschrijven. Zijn niet aflatende betrokkenheid bleek in november nog door zijn deelname aan de klimaatmars in Amsterdam. “Ik hield het heel dicht bij mezelf, liep mee namens alle bakkers die willen bijdragen aan een betere, schonere en eerlijke toekomst.”

In 2017 zei hij: “Volgend jaar word ik vijfenzestig en ik krijg nu al de vraag: hoe bevalt het om rustig aan te doen? Rustig aan? Ik word steeds actiever en kan het verhaal ook steeds beter vertellen. De leeftijd, de tijd die ik nog heb, wil ik zoveel mogelijk gebruiken om te laten horen en zien dat het ook anders kan. Dat je kunt kiezen, dat jouw keuze bepaalt hoe de wereld eruitziet. Die bewustwording is voor mij belangrijk.”

Smit droeg zijn gedachtegoed in de loop der jaren aan vele anderen over. En de Driekant zelf aan zijn zoons Piet en Marijn, van wie laatstgenoemde de tweede vestiging, achter het station, runt. Henk Smit is er niet meer, maar het brood wordt ongetwijfeld nog heel lang volgens zijn unieke ideeën gebakken.