Baggeren Vispoorthaven klaar. Museum- en Marshaven volgen in september

ZUTPHEN – De baggerwerkzaamheden in de Zutphense Vispoorthaven worden vandaag (vrijdag) afgerond. Maandag volgt er voor alle zekerheid nog een inspectie of de beoogde diepte is bereikt. Zodra de pieren zijn teruggeplaatst, kunnen pleziervaarders weer in de jachthaven terecht.

Door Sander Grootendorst

Pas in september krijgen de Museum- annex Houthaven en de Marshaven bezoek van de baggerschepen. Het was de bedoeling de drie havens in één keer onder handen te nemen, maar de waterstand in de IJssel is snel aan het zakken, wat betekent dat de baggeraars hun werk voorlopig niet meer kunnen doen.

Wethouder Rick Verschure en gemeentelijk projectleider Edwin Nordkamp lieten dat donderdag weten bij een bezoek aan de Vispoorthaven. Het baggeren van deze haven is op zichzelf voorspoedig verlopen. “We hadden er twee weken voor uitgetrokken en dat hebben we gehaald; slechts één dag verloren door de storm”, zegt Nordkamp.

De pers is uitgenodigd voor een vaartochtje over de IJssel van de Noorder- naar de Vispoorthaven en terug. De Noorderhaven is Zutphens jongste haven, geopend in 2016, en nog niet aan baggeren toe, de andere havens des te meer. “Het moet om de tien à vijftien jaar gebeuren, maar liet nu langer op zich wachten”, zegt Verschure. “De vorige keer was in 1992.” Een kwestie van geld (het hele project kost 1,4 miljoen euro) en van “politieke keuzes”, aldus Verschure.

Het werk is bijna voltooid. Baggerschip Zeus verlaat de Vispoorthaven naar de IJssel, baggerschip De Batavier volgt. De gele “moeraskraan” is nog aan het werk. Foto: Sander Grootendorst 

Moeraskraan
De sloep Bahoy – normaliter te huur voor gezelschappen die een eindje de IJssel op willen – zet deze middag koers naar de haven waar twee baggergevaartes, de Batavier en de Zeus, voorzien van metershoge kranen, het slib in enorme happen uit de bodem scheppen. Daarachter is een in verhouding minuscule, opvallend gele kraan aan het werk. “De moeraskraan”, zegt Nordkamp. “Die drijft op het water en haalt het slib onder de loopsteigers vandaan waar de grote schepen niet bij kunnen.”

Een nietsvermoedende pleziervaarder stuurt zijn boot vanaf de IJssel óók de jachthaven in. Vanaf de kant krijgt hij aanwijzingen dat hij moet omdraaien. Een paar dagen geduld, dan is de haven weer toegankelijk, vijftig centimeter tot een meter dieper. Nordkamp: “Mocht de IJssel weer tot 1,60 meter boven N.A.P. dalen, zoals vorige zomer, dan kunnen de schepen toch de Vispoorthaven in en uit.” Een jaar geleden lukte dat op een gegeven moment niet meer, de haven was vrijwel drooggevallen. De klimatologische veranderingen vormen een extra reden voor het uitbaggeren van de havens. Maar er zijn grenzen, zegt Nordkamp. “Zakt de IJssel nóg verder, dan helpt baggeren ook niet meer. Dan zou je kunnen gaan denken aan een sluis. Geen gemeentelijke aangelegenheid trouwens, het Rijk gaat daarover.”

De IJssel voert het slib aan dat daarna in de havens achterblijft en zich in de loop der jaren ophoopt. Dat zou je kunnen tegengaan door tussen haven en rivier een drempel aan te leggen. “Maar of dat effect heeft is de vraag”, zegt Nordkamp. “De meningen van de techneuten zijn verdeeld.”

Beunbak
Uit de drie genoemde havens wordt dit jaar bij elkaar opgeteld 15.000 kilo slib verwijderd. De Zeus en de Batavier brengen het naar de Industriehaven (die zelf volgend jaar aan de beurt is, zie onder), waar het wordt overgeladen in een zogenoemde beunbak. Daarin gaat het de IJssel af naar het Ketelmeer om de Zutphense modder in het IJsseloog te storten: een 45 meter diep depot met een doorsnee van één kilometer waar baggerslib uit heel Nederland naartoe gaat. Het slib is zo vervuild dat je er niks meer mee kan. De boosdoeners zijn “pfas, pfos en zware metalen”. Pfas zijn door de mens gemaakte chemische stoffen zoals plastic en pfos is een specifieke vorm daarvan (vuilafstotende middelen).

Naast deze rotzooi-in-kleine-deeltjes belanden in havens ook herkenbare menselijke producten zoals fietsen. “Van tevoren hebben we dat allemaal gecheckt”, zegt Nordkamp. “Het valt in de Vispoorthaven erg mee.”

Gevoel
Opeens komt het water ook van boven. Een korte maar hevige stortbui dwingt wethouder Verschure, die op het voordek een interview geeft aan Omroep Gelderland, naar een plekje onder het tentdoek, waarop de regen kampeervakantie-achtig verder tikt. De baggeraars, werkzaam voor het bedrijf Beens Dredging uit het Noord-Hollandse Schagen, gaan onverdroten door. “Het zijn zeer ervaren mensen, sommigen doen dit al sinds hun zestiende. Ze hebben tegenwoordig hulp van computers, die precies aangeven hoe diep ze zitten, maar doen toch ook nog veel op gevoel.”

In het rijtje uit te baggeren havens stond de Vispoorthaven bovenaan. “Het is onze oudste haven en vanaf de rivier de entree van de stad”, zegt Verschure. “Bovendien wordt hij vergeleken bij de Museum- en de Marshaven het actiefst gebruikt.” Al voelen ze ook in die twee andere havens de noodzaak tot baggeren: bij het Vertelfestival in de Museumhaven lagen vorig jaar alle schepen bijna op kantelen en roeivereniging Isala kreeg te maken met een scheefgezakt botenhuis.

Nog even volhouden tot september.

Industriehaven aan de beurt in 2024
Zoals de naam al aangeeft heeft de Industriehaven op bedrijventerrein De Mars een andere functie dan de vier plezierhavens waarover Zutphen beschikt. Ook de Industriehaven moet worden uitgebaggerd. Dat gaat volgend jaar gebeuren. Een prijskaartje is er nog niet officieel aangehangen. Het komt boven op de 1,4 miljoen euro voor de overige havens. Naast het reguliere baggerwerk bestaat de optie om de Industriehaven een meter extra uit de diepen. Wethouder Rik Verschure: “We gaan onderzoeken of dat economisch zinvol is. Daarbij gaat het om de mogelijkheid van containeroverslag. Zien bijvoorbeeld de rond die haven gevestigde bedrijven als Rouwmaat (zand en grind) of Schrijver (oud ijzer) daar brood in?” Voor het extra uitdiepen is ook weer extra geld nodig. Bedrijven die baat hebben bij containeroverslag zullen aan het project moeten meebetalen. Het onderzoek zal volgens Zutphens baggerprojectleider Edwin Nordkamp ook uitwijzen of er niet te veel concurrentie is van andere containeroverslaghavens, met name die in Hengelo (“tachtig procent van de schepen die langs Zutphen komen, varen ook over het Twentekanaal”) en of het waterschap akkoord gaat met een diepere Industriehaven.