Dat Bolwerck opent tentoonstelling over het gendervraagstuk

ZUTPHEN - In Dat Bolwerck is van 16 juli tot en met 18 september het tentoonstellingsproject Gender Trilogy te zien met werk van fotograaf en beeldend kunstenaar Diana Blok. Het project laat op een verrassende wijze zien dat alles in de natuur vrouwelijk en mannelijke kwaliteiten heeft en nodigt uit om die in jezelf aan te spreken. 

Door Emy Vesseur

De tentoonstelling Gender Trilogy bestaat uit foto’s en video’s die onze stereotype denkbeelden over man- en vrouw-zijn op losse schroeven zetten en de grenzen tussen geslachten doen vervagen. Daarbij maakt kunstenaar Diana Blok gebruik van de tweeslachtigheid in de natuur en acteurs die in de huid van een figuur van een ander geslacht kruipen. Blok: “Er zitten mannelijke en vrouwelijk eigenschappen in ieder van ons en we kunnen pas een volledig mens zijn, als we die accepteren. Jongeren denken al veel minder binair, maar ouderen kunnen er nog wat van leren.”

Zelfportret
Kunstenaar Diana Blok groeide op in een diplomatengezin en woonde als kind in verschillenden landen in Zuid-Amerika. Het verruimde haar blik en maakte haar al vroeg nieuwsgierig. “Ik stelde altijd vragen, ook over de traditionele rolverdeling tussen man en vrouw, waar mijn ouders het toonbeeld van waren.” De geslachtsrollen tussen haar Nederlandse vader en Argentijnse moeder heeft ze gevangen in een zelfportret verkleed als haar vader met een adorerende vrouw aan haar voeten. De foto hangt in de hal van Dat Bolwerck en vormt een alleszeggende inleiding van de tentoonstelling.

Gedaantewisselingen
De tentoonstelling bestaat uit drie series, die tezamen de ontwikkeling en continuïteit in het werk van Blok laten zien, van de jaren negentig tot nu. Voor de fotoserie Adventures in Cross-Casting (1997-2018) gebruikte Blok persoonlijkheden uit de Nederlandse theaterwereld. Ze vroeg hen welke rol van het andere geslacht ze graag eens wilden spelen of wie van het andere geslacht ze zouden willen zijn als ze opnieuw geboren zouden worden. We zien onder andere Albert Mol als Queen Elisabeth I van Engeland en Kitty Courbois als Don Corleone. De vierkante portretten zijn prachtig qua aankleding, kleur en detail en komen helemaal tot hun recht in de ruimtes van Dat Bolwerck, waar de tijd stil heeft gestaan. Maar ze zijn meer dan een mooie verkleedpartij. De acteurs zijn zó diep in de huid van hun figuur gekropen, dat ze zichzelf volledig hebben losgelaten. Hun gedaante- en daarmee geslachtswisseling toont aan dat seksuele identiteit geen vaststaand iets is en dat geslachtsgrenzen niet altijd duidelijk zijn.

Wereldwijd archief
In de video-installatie Gender Monologues (2016-2022) gaat de kunstenaar nog een stapje verder: Nederlandse, Braziliaanse, Spaanse en Surinaamse acteurs kruipen hier in de huid van een personage van het andere geslacht en brengen deze tot leven door een zelfgekozen monoloog. De twaalf personages spreken en bewegen op zes verticale schermen verspreid in de schaars verlichte kelder van Dat Bolwerck. Onder de oude gewelven kijken ze je aan en geven om de beurt zes minuten lang een poëtisch commentaar op de wereld. Overal waar de video-installatie naartoe reist, vallen steeds twee portretten af en worden twee nieuwe toegevoegd, gespeeld door acteurs uit de regio. “Op die manier ontstaat een steeds groter wordend archief met cross-casted iconen uit diverse culturen, waarmee ik allerlei combinaties kan maken”, legt Blok uit. Voor de tentoonstelling in Dat Bolwerck speelt Kharim Amier van Toneelgroep Oostpool uit Arnhem het personage Antigone uit de gelijknamige Griekse tragedie en verbeeldt de uit Zutphen afkomstige actrice Serah Doku Meijboom de Amerikaanse rapper Tupac.

Bladeren
De personages en monologen zijn zó fascinerend, dat je gebiologeerd blijft luisteren en pas na drie kwartier de kelder verlaat. Op de zolder wacht een nieuwe verrassing bij het derde deel van de tentoonstelling, Beyond Gender (2021). Hiervoor liet Blok zich inspireren door de natuur. Tijdens de laatste lockdown in Brazilië verzamelde ze min of meer noodgedwongen bijzondere boombladeren die ze in de omgeving vond. Met haar Iphone 12 legde ze de opvallende bladvormen en complexe nerfstructuren in close-ups vast. Ze doen ons beseffen dat elk blad uniek en queer is, net als ieder mens. Mooi detail: de op papier geprinte foto’s hangen als bladeren aan de balken van de zolderruimte, alsof ze hun weg naar de boomtak weer gevonden hebben. Bij één foto uit de serie heeft de Iraanse componiste Aftab Darvishi onlangs een muziekstuk gemaakt. De installatie van dit blad is te zien in een aparte ruimte, waar de ‘Requiem for one leaf’ valt te beluisteren met een koptelefoon.

Toegift
Als toegift is er in de zijvleugel nog de extra tentoonstelling Drawing the Waves (2022), een recente samenwerking van Diana Blok met de Israëlische kunstenaar Ruthi Helbitz Cohen. Tekeningen die Helbitz maakte op pagina’s van Virgina Woolfs roman The Waves zijn door Blok speciaal belicht en neergelegd in de branding van de Nederlandse Noordzee en de Griekse Middellandse zee. De onverwachte transformaties die dit oplevert en de invloed van golven, schuim, wind, zout en geluiden werden door haar vastgelegd op foto en film. Het werk staat symbool voor de kracht van de zee, die speelt met onze kwetsbare werelden van verbeelding, fantasieën en dromen, in alle talen en culturen.

Lezing en meer
Geïnspireerd op het werk van Diana Blok zal jongerentheatergroep Woest Oost in Dat Bolwerck een theaterstuk opvoeren, komen jongeren van Beeldbrengers filmen en is er een samenwerking met Walhallab. Daarnaast houdt Maaike Meijer, emeritus-hoogleraar genderstudies van de Universiteit van Maastricht, een lezing en schrijft de Zutphense filosoof Peter van der Boom een mini-essay over het onderwerp. 

Kijk voor het programma op de website. 

www.datbolwerck.nl