Herbouw Warnsvelds onderduikhuis in Openluchtmuseum gestart

WARNSVELD/ARNHEM - Vorige week is de fundering gelegd voor de herbouw van het Warnsveldse vakantiehuis van de familie Gies in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. DE woning werd bij de bouw in 1936  voorzien van onderduikplekken die in de Tweede Wereldoorlog een schuilplaats boden aan vele Joodse vluchtelingen. Correspondent Alize Hillebrink van Contact nam een kijkje.

Door Alize Hillebrink

De muur in het kantoor van projectleider en restaurateur Gerard Van Dijk van het Openluchtmuseum in Arnhem hangt vol foto’s en bouwtekeningen. Van Dijk wijst op het oorspronkelijke ontwerp van de Warnsveldse houten vakantiewoning uit 1936. “Eigenlijk klopt er niets aan de tekeningen,” zegt hij. “Ten eerste is het huis groter gebouwd dan op papier en daarnaast werden er tijdens de bouw al diverse aanpassingen gedaan.” Ook staan de verstopplekken niet op de originele bouwtekeningen. “Na de oorlog is er nog een uitbouw voor een berging gemaakt.”

Het zal dus een flinke puzzel worden om het ‘tiny’ huis van 8 x 5 vierkante meter, exclusief de ruimte voor de buiten-wc, zo te reconstrueren dat deze recht doet aan de historie. “We hebben compleet nieuwe bouwtekeningen moeten maken,” zegt Van Dijk. Voor hem en zijn collega’s is de herbouw van het huis één grote uitdaging. Zijn ogen glimmen. Veel wijst zich wel, zegt hij, “maar de uitdaging zal hem vooral zitten in de kwaliteit van het hout.” Het volledige huis ligt op dit moment opgeslagen in een loods in Zelhem. “Er moet nog worden bezien hoeveel materiaal hiervan bruikbaar of rot is.” Begin januari worden de onderdelen naar het Openluchtmuseum getransporteerd. “Een compleet bouwpakket,” glimlacht Van Dijk. “Een puzzel die we stukje voor stukje weer in elkaar gaan zetten. Specialistisch werk, maar dat ligt ons wel. Straks staat er weer een mooi oud huisje,” zegt hij vol zelfvertrouwen.

Vakantiewoningen
Met twee collega’s loopt Van Dijk over het plein achter de hoofdingang richting het noordwesten van het Openluchtmuseum. Onderwijl passeren ze enkele historische boerderijen. Over een erf sjokt een scharrelvarken met en moddersnuit. Even later staan ze aan de helling van een zanderige vlakte. Beneden egaliseert een graafmachine de aarde. “Dit is ‘t Veld’” zegt Van Dijk. “Op dit perceel komen meerdere vakantiewoningen waar de Warnsveldse woning deel van uitmaakt. Ook het Rietveldhuis, de Nunspeetse caravan - nu nog elders in het openluchtpark - en jaren ’60 doorzonwoningen komen op deze nieuwe locatie.”

Een paar meter naar beneden ligt een kuil van circa drie meter diep met op de bodem een laag beton. “Dit is de kelder,” wijst Van Dijk. Kelder? Zat er een kelder in het huis? Nee, lacht hij. “Oorspronkelijk niet, maar wij maken er wel een voor de verwarming en infrastructuur van het huis. Het gedeelte onder de rooilijn is straks niet toegankelijk en niet zichtbaar voor het publiek.”

Inrichting
Na de bekisting volgt begin januari de opbouw van de woning. “In april-mei hopen we dat het huis er staat en dan kunnen we gaan inrichten. De inrichting zal zoveel mogelijk recht doen aan de jaren ’30,” zegt Udo Feitsma, woordvoerder van het Openluchtmuseum. “Het is een vakantiehuisje met een verhaal. En dat verhaal willen we vertellen. Hoe we dat precies gaan invullen en vormgeven, daar kan ik nu helaas nog niets over vertellen.” Dat het verhaal over onderduikers, Jodenvervolging en verzet, bijzonder is, is zeker. “We gaan het verhaal vertellen van de mensen die erin hebben gewoond en het uiteindelijke resultaat zal recht doen aan het oorspronkelijke ontwerp uit 1936.”

Een vakantiewoning als toevluchtsoord voor Joodse vluchtelingen

Als de Joodse familie Gies in de jaren ’30 van de vorige eeuw een vakantiewoning bouwt in het bos tussen Warnsveld en Lochem houden ze al rekening met het veranderende politieke klimaat. Door de reizen voor zijn werk naar Duitsland ziet Frits Gies met eigen ogen opkomende dreiging van het fascisme. Met voorbedachten rade worden er bij de bouw in de woning aan de Almenseweg twee verstopplekken gecreëerd. Eén schuilplek achter de schoorsteen en één achter de trap. Tijdens de Tweede Wereldoorlog biedt de woning onderdak aan vele Joden op de vlucht voor de Duitse bezetter.

Als in 2018 bekend wordt dat de nieuwe eigenaar het houten huis wil afbreken, besluit de gemeente Zutphen vanwege de bijzondere geschiedenis, de woning aan te bieden aan het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. Volgens planning is het Warnsveldse onderduikhuis begin september 2022 toegankelijk bezoekers.