‘De beëindiging van de missie in Afghanistan is volkomen onnodig’

Mart de Kruif volgt situatie op vliegveld Kabul

Door Liesbeth Spaansen

LAAG-KEPPEL – Mart de Kruif (Apeldoorn, 1958), nu generaal buiten dienst, was van november 2008 tot november 2009 commandant van het Regionaal Commando Zuid in Afghanistan. Deze uitzonderlijke opdracht werd hem toebedeeld door Peter van Uhm, toen Commandant der Landstrijdkrachten, die hem kende als leiding van de eenheid in Uruzgan. Het was hard werken in extreme omstandigheden, zoals hitte, kou en overal zand. De Kruif is de missie altijd blijven volgen.

De International Security Assistance Force (ISAF) werd in 2002 opgericht voor een missie in Noord- en West-Afghanistan. De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) leidde deze vanuit Brunssum (Limburg). Het hoofdkwartier in Kabul werd geleid door Amerikanen. Vanaf 2006 namen Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Canada het zuiden van Afghanistan op zich. Na de Nederlander Ton van Loon (zes maanden), de Britse Jacko Page en de Canadese Marc Lessard (beide negen maanden), stond Mart de Kruif op de rol.

Missie
De Kruif ging een jaar op missie. Uitzonderlijk. “Er zouden 25.000 extra Amerikaanse militairen komen. Een uitzending van zes maanden zou hiervoor te kort zijn. Daarom zegde Peter van Uhm toe dat ik een jaar zou blijven. Je hebt al twee tot drie maanden nodig om inzicht te krijgen, dus het was een verstandige keus.” Voor zijn familie was dat anders. “Militair zijn is een vak, maar de familie is me twee jaar kwijt geweest aan alle voorbereidingen, reizen naar Amerika en Afghanistan, cursussen, lezingen, regeringen debriefen en vervolgens het jaar op missie, waar je nauwelijks tijd hebt voor thuis.”

Mart de Kruif beschreef in zijn Campaign Plan drie operatielijnen voor zijn jaar in Afghanistan: veiligheid brengen door militaire acties, civiele wederopbouw stimuleren en Afghaanse veiligheidstroepen opbouwen. “Die heb ik niet gehaald, nee. Toen we aankwamen hadden de NAVO-groepen het lastig. De Taliban trok zich terug achter de grenzen van Pakistan. Ik heb wel kunnen bijdragen aan de wederopbouw, door bijvoorbeeld de verkiezingen goed te regelen. De motivatie voor vrijheid is bij de Afghaanse bevolking heel hoog, ze stonden uren in de rij om zich te registreren en te gaan stemmen.”

Oorlog is smerig en zeker niet heldhaftig. “Wij waren degene die moesten beslissen om een bom te gooien of niet. Dat zijn moeilijke afwegingen, waar soms burgers en soms militairen sneuvelden. Een inzet is altijd gevaarlijk. Militairen weten dat.” Gewonden of doden lieten ze nooit achter. “We zijn wel teruggegaan met gevaar voor eigen leven om een overleden militair op te halen.” Mart heeft nog veel contact met zijn veteranen. “De kameraadschap, de band van vertrouwen blijft altijd.”

Afghanisan is een land van sterke mensen. “Ik herinner me dat een Afghaans meisje van zes jaar met een gebroken been acht kilometer had gekropen om naar de buitenpost te komen. Het was buiten 60 graden. Zij was alleen. Haar vader was overleden en haar moeder kon niet voor haar zorgen. Daar word je wel even stil van.” Meer dan de helft van de geneeskundige zorgcapaciteit werd overigens gebruikt voor Afghaanse vrouwen en kinderen. “De Talibanstrijders zijn allemaal tegen menselijkheid. Het zijn geen fijngevoelige, fijnbesnaarde leiders. Ze worden gefinancierd door handelaars in cocaïne. Het is een lastige opdracht om tegen ze te strijden.”

Einde missie
‘Afghanistan zuigt je leeg’, weet Mart inmiddels. Rust pakken is daarom belangrijk. “Dat moet, anders houd je het niet vol. Als ik stil zat, viel ik direct in slaap. Ook in de helikopter met de deuren open, en dat is op zijn Achterhoeks gezegd echt een tering herrie.” Hij is een half jaar fysiek moe geweest. “Niet dat ik niks kon, ik sport veel, maar ik werkte daar zeven dagen per week soms wel twintig uur achterelkaar. Dat kan, want als er spanningen zijn, dan sta je aan.”

Hij volgt de beelden vanuit Afghanistan op de voet, ondanks dat hij in 2016 uit dienst trad. “Sterker nog, ik voel het als mijn plicht om mijn stem te laten horen. Ik was verantwoordelijk voor 45.000 militairen. Dat kan ik niet loslaten. Het hindert me niet, het is wel een deel van mijn leven. Ik ben er zelfs trots op.”

In zijn boek ‘Zandhappen, generaal in Afghanistan’ begint bijna elk hoofdstuk met een citaat uit een songtekst. “Ik luisterde vooral naar de Duitse zanger Herbert Grönemeyer. Muziek was ontzettend belangrijk tijdens de missie.”

Onrust
Er sneuvelen mensen bij hun poging te vluchten voor de Taliban. De Kruif vindt dat Nederland aansluiting moet zoeken bij een belangrijke partner. “President Biden vond dat ik het geweldig deed en zei altijd al naar Scandinavië te willen, waar ik vandaan kwam. Het zegt iets over Biden, maar ook dat we een klein land zijn.”

Mart voetbalde met zijn beide zwagers bij destijds H&K in Hummelo en is Feijenoord-fan. Hij ziet daarin overeenkomsten met zijn beroep als militair. “Het gaat om leren omgaan met teleurstellingen en hoop op betere tijden hebben, maar vooral om oneindige trouw. Zo werkt het ook bij de officieren van de landmacht”, legt Mart de Kruif uit. “Er zit wel een serieuze ondertoon aan. In Kabul moet je sterk in je schoenen staan. Het is niet voor te stellen welk drama er zich nu afspeelt. Mensen bellen mij in wanhoop op. Ik ben gisteren (21 augustus 2021, red.) de hele dag bezig geweest om iemand op het vliegtuig te krijgen. Zij stond al 24 uur op het vliegveld zonder eten en drinken. Het is niet gelukt. We leven hier in een paradijs. Dat beseffen we zo weinig.”

Voor Afghanen zijn vertrouwen en eer eveneens onvoorwaardelijk en onbreekbaar. Nederland heeft dit met het terugtrekken van de troepen wel beschaamd, vindt hij. Het was tijdens de missie al duidelijk dat succesvolle stabilisatie van Afghanistan niet in één generatie kon worden opgelost. De Kruif vindt het volkomen onnodig dat de Amerikanen afgelopen juni na twintig jaar de missie hebben geëindigd. “De missie in Korea gaat ook al jaren door. Met 2500 Amerikaanse en 1000 bondgenoten, bijvoorbeeld vanuit Nederland, Verenigd Koninkrijk en andere landen hadden we het in Afghanistan makkelijk vol kunnen houden. Maar je moet het willen en Biden wilde het niet. Ik verwijt hem het volkomen onderschatten dat hij de Afghanen, waarvoor eer alles is, in de steek heeft gelaten. Zij koppelen hulp niet aan tijd. Het zijn fantastische mensen. De militairen hebben hun stinkende best gedaan om het land op te bouwen en dat is met één pennenstreek teniet gedaan. Daar worden militairen niet vrolijk van, ze zijn er zelfs boos over. Het is zo onnodig wat daar nu gebeurt op het vliegveld. Dat had voorkomen kunnen worden. Het is een politieke keuze.”

Nederland heeft in Afghanistan voor de NAVO veel essentiële dingen gedaan. Vluchtelingen ophalen moet. Ze worden opgevangen in de Willem Lodewijk van Nassaukazerne bij Zoutkamp in Groningen. “Maar hoe het nu gaat, moet echt grondig worden geëvalueerd in de eerste en tweede kamer, de regering en de oppositie. Dat staat in de grondwet. Er moet een gedegen, zakelijk en onpartijdig onderzoek komen. Dat zijn we verplicht aan Afghanistan, aan de veteranen en aan onszelf.”

De NAVO is afhankelijk van de Verenigde Staten, legt Mart de Kruif uit. “Europa kan niks zelf, na alle bezuinigingen. 90% van de spullen die nodig zijn, zijn Amerikaans.” Wat hem ook steekt is dat China nu met de Taliban gaat onderhandelen over grondstoffen als kobalt en lithium.

Mooi Afghanistan
Een aantal jaren geleden was Afghanistan nog een vakantie land. Dat is nu zeker niet het geval. “Er zijn nog veel interne gevechten onder de Taliban zelf, dus ik vrees dat het de eerste twintig jaar niet terugkomt”, aldus De Kruif. “Als je de kans ziet om te gaan, moet je het zeker doen. Het is een ongelooflijk en Bijbels mooi land. Als je in de Rode Woestijn staat en je kijkt dan naar de sterrenhemel, iets mooiers kun je niet vinden.”