Kanonskogel gevonden in Noordveen

ZUTPHEN - Archeologen van de gemeente Zutphen vonden onder meer een kleine kanonskogel aan de Van Achteveltstraat. Ze deden de vondst bij het leggen van drie nieuwe ondergrondse elektriciteitskabels van het Noordveense zonnepark naar het hoofdverdeelstation aan de Voorsterallee.

Bij deze werkzaamheden troffen zij ook de gracht van van de kleine Noordveense batterij bij de Holsterbrug, aan het einde van de Deventerweg. Dit was een van de vijf kleine verdedigingswerken die tegen het einde van de achttiende eeuw werden aangelegd. De andere batterijen waren Fort de Pol, de batterij bij de Oostveensebrug, de batterij bij Bronsbergen en de Wellenberg-batterij op de westelijke IJsseloever.

Franse Tijd
Deze fortificaties zijn in de Franse Tijd (1794-1814) aangelegd onder leiding van directeur generaal der fortificatiën Hermanus van Hooff. Ze maakten deel uit van een ingenieus ‘inundatiesysteem’ rond de stad. Inunderen is het tactisch onder water zetten van lage delen rond een stad om het de vijand moeilijk te maken. Strategische punten werden daarbij extra verdedigd met batterijen en linies zoals de Linie van het Wambuis (rond herberg het Houten Wambuis) en de Linie Van Hooff (aan weerszijden van de Warnsveldseweg) en de oudere Linie van Van Coehoorn uit het begin van de achttiende eeuw. Buiten de hier genoemde vestingwerken lagen nog weer kleinere voorposten: de batterijen Gat (Harenberg), Pelgrim (Leesten-Oost) en Baakse brug. Het systeem heeft ongeveer een eeuw gefunctioneerd.

Schiettuig
De gevonden kanonskogel is opvallend klein (3,8 cm, bij een gewicht van 224 gram), vertelt archeoloog Bert Fermin. “We weten dat de Noordveense batterij beschikte over een 15 cm houwitser, twee zesponders en twee mortieren. De gevonden kogel van een halve pond kan echter niet direct met dit schiettuig afgevuurd worden.

Ingeblikt
Echter: met zware kanonnen konden ook kleine kogels worden afgeschoten in de vorm van “druiven” (Engels: grapeshot) of “kartets” (“blikken”, Engels: canister of canshot).” Met het eerste worden trosjes kogels bedoeld die met een mengsel van teer en zwavel samengepakt zaten tussen twee houten schijven en verpakt in textiel, met het tweede zinken blikken met kogels die in zaagsel samengeperst zaten. Het geheel kon in de loop van een kanon worden afgeschoten waarna de kogels als bij een hagelpatroon op verschillende plaatsen insloegen.

Met een zesponder konden zo trossen met twaalf kogels van een halve pond worden afgeschoten De blikken kartets werden al halverwege de achttiende eeuw ontwikkeld, dus al voordat men in 1810 op het idee was gekomen om voedsel in te blikken.