Fluisterbootbedenker Van der Vaart (90): 'Kanaliseer de IJssel in strijd tegen laag water'

ZUTPHEN - In het jaar dat hij zijn 90ste verjaardag vierde en een fluisterboot naar zich vernoemd kreeg, schroomt Meine van der Vaart uit Zutphen niet kritiek te uiten op het waterbeheer in ons land. De aanleiding hiervoor is tweeledig: de opening afgelopen voorjaar van de nieuwe sluis in Eefde en de aanhoudende problemen in de Achterhoek met de lage grondwaterstand.

Door Rudi Hofman

Van der Vaart vindt het onbegrijpelijk dat bij de nieuwe sluis in het Twentekanaal geen spaarbekkens of spaarkolken zijn gerealiseerd: ‘’Een sluis is bijvoorbeeld tien meter diep. Als ze die laten leeglopen dan stroomt de helft van het water in een naastgelegen bekken. De rest van het water in de sluis gaat zoals bij normale sluizen mee naar het kanaal. In de omgekeerde situatie gebruikt men een deel van het water uit het spaarbekken om de sluis weer te vullen. Dat hadden ze in Eefde ook kunnen doen. Gebruikmaken van zo’n spaarbekken geeft minimaal 25 procent schutwaterbesparing.’’

De bedenker en medeoprichter van de Zutphense fluisterboten adviseert Rijkswaterstaat ook dringend de IJssel te kanaliseren en het Twentekanaal door te trekken. Beide maatregelen zouden in zijn ogen het probleem van lage grondwaterstanden voor een belangrijk deel kunnen oplossen. ‘’Laag water in de rivieren is in toenemende mate een probleem. Alle grond die binnen dertig tot veertig kilometer van een rivier af ligt, is afhankelijk van rivierwater. Direct dan wel via zijrivieren, sloten, beken noem maar op. Maar dan moet er natuurlijk wel water in staan. Om voor voldoende water te zorgen, zou je nu de IJssel moeten kanaliseren met een sluizencomplex stroomopwaarts van Zutphen en verder stroomafwaarts in de omgeving van Olst. Door die sluizen ontstaat een verval van vier à vijf meter. Dat zouden ze ook in de Waal moeten doen, zij het met grotere sluizen.’’

Van der Vaart vervolgt: ‘’Kijk bijvoorbeeld naar de Rhône, daar hebben ze een twaalftal sluizen gebouwd waarvan de kleinste een schuthoogte van veertien meter en de grootste een schuthoogte van 23 meter heeft. Elke sluis beschikt over een centrale om elektriciteit op te wekken. Zo zijn er meer grote rivieren die door het creëren van stuwen en sluizen grote scheepvaartwegen zijn geworden. Door het verhoogde waterpeil konden alle kribben en dammen worden weggehaald waardoor de rivieren veel breder werden. In Duitsland zijn naar verluidt plannen in de maak om de Rijn te kanaliseren.’’

Het Twentekanaal zou volgens Van der Vaart moeten worden doorgetrokken naar het Dortmund-Eemskanaal, waar het samenkomt met het Mittellandkanaal. “De kanalen in Duitsland zitten bijna nooit zonder water. En waar een groot hoogteverschil is, zoals in Münster, hebben ze destijds grote sluizen met spaarkolken aangelegd.’’

Met zijn ruim dertig jaar ervaring als binnenvaartschipper, waarbij hij niet alleen in Nederland maar ook in Frankrijk en Duitsland voer, kan Van der Vaart relevante kennis en inzicht niet worden ontzegd. Hij hoopt dat zijn oproep en welgemeende adviezen de ogen opent van de verantwoordelijke personen bij Rijkswaterstaat.

Boerderij
Meine van der Vaart werd in 1930 in Meerkerk geboren aan boord van de ijzeren klipper ‘Nooit Volmaakt’. Hij was één van de acht kinderen van het echtpaar Jochum van der Vaart en Anna van Hattem. Hij groeide op aan boord. In september 1944 strandde het gezin met zijn schip bij Groot Dochteren. Tijdens luchtgevechten raakte het schip zwaar beschadigd. Uiteindelijk vond het gezin onderdak op de boerderij van de familie Klein Baltink. Jaren later is Meine getrouwd met Maria Klein Baltink.

In 1975 moest Van der Vaart zijn bestaan als binnenvaartschipper opgeven doordat zijn vrouw ‘ernstig Parkinson’ kreeg. Het echtpaar kocht De Aanleg in Almen en breidde deze horecagelegenheid later uit met grote zalen, een bowling- en kegelbaan, een schietkelder en twee restaurantgedeeltes. Twintig jaar lang bestierden de twee De Aanleg. Op zijn 65ste, in 1995, verkocht Van der Vaart zijn zaak aan een goede vriend.

Na nog een jaartje naast De Aanleg te hebben gewoond verhuisde het echtpaar naar De Riperkamp in Zutphen. Meine had al weleens op de Berkel gekanood en kwam op het idee dat het mooi zou zijn als je hier rond zou kunnen varen. Met een meetlat heeft hij de diepte van het water en de hoogte van bruggen gemeten en de resultaten in een plan gegoten. Uiteindelijk wist hij de gemeente Zutphen en Jan Nieburg en Hans Borgmans, twee bekende horecaondernemers, voor zich te winnen.

In 1996 ging de eerste accu-gedreven fluisterboot te water. Inmiddels zijn dit er zeven en zijn er ruim vijftig vrijwilligers bij betrokken. Jaarlijks maken tienduizenden toeristen en dagjesmensen een rondvaart over de Berkel en door de Zutphense grachten. De Stichting Toeristisch Varen Zutphen heeft de bedenker en medeoprichter van de fluisterboten, Meine van der Vaart, afgelopen mei geëerd door een boot naar hem te vernoemen.

De geboren schippersoon zet ook op zijn 90ste nog geregeld zijn gedachten op papier. ‘Bemerkenswaardige toestanden’ noemt hij zijn schrijfsels. Onderstaande rijm is zeer actueel:

De kade van de fluisterboot
Is heel erg mooi maar nooit te groot
Wanneer men wel weer varen kan
Profiteren er vele gasten van
En door de corona alles op de kop
Was het seizoen een flinke flop
Nu men dus gaat vaccineren
Om corona te elimineren
Hopen wij in het seizoen
Vele vaartochten te kunnen doen
In de verre vakanties viel de dooi
En men vond ons land ineens erg mooi
En verwachten wij veel klanten die met U vaart
Geluk heil en zegen wenst U
Meine van der Vaart