Annegreet van Bergen duidt in nieuw boek ontstaan van alledaagse dingen
Algemeen'Weelde went, maar is niet vanzelfsprekend'
Door Eric Klop
ZUTPHEN – Van de Zutphense journaliste Annegreet van Bergen verscheen onlangs een nieuw boek: 'Een (ongewone) geschiedenis van doodgewone dingen'. Hierin zijn columns gebundeld die zij de afgelopen jaren schreef voor het Historisch Nieuwsblad. Het thema is steeds weer dat alledaagse uitvindingen soms tot grote verandering hebben geleid en het leven veelal aanzienlijk comfortabeler maakten. "Het is belangrijk dat mensen die het idee hebben dat vroeger alles beter was beseffen hoe het dagelijks leven er ooit uitzag", aldus Van Bergen. "Men moet zich er bewust van zijn dat ons comfort niet vanzelfsprekend is."
Zelf realiseerde ze zich het eens temeer. Vorige maand, tijdens een vakantie in Engeland die langs de bakermat van de Industriële Revolutie ging. Met haar echtgenoot als schipper voer ze vier dagen op een zogeheten 'narrow boat' door de smalle kanalen die eind achttiende en begin negentiende eeuw werden gegraven om steenkool, andere grondstoffen en industrieproducten te vervoeren.
"Het was een comfortabele boot, maar de badkamer was te klein om lekker te kunnen douchen", vertelt Van Bergen. "Ik hield het die dagen op een kattenwasje. Terug aan wal namen we onze intrek in een appartement waar wél riant kon worden gedoucht. Heerlijk, ik was er zó aan toe! En dacht aan al die arbeiders voor wie dat na hun vuile en lichamelijk zware werk destijds niet was weggelegd. Wat een armoe en ontberingen. En wat zijn wij heden ten dage dan verwend."
Net als in haar bestsellers 'Gouden Jaren' en 'Het Goede Leven' wil Annegreet van Bergen maar zeggen dat het vroeger niet beter was. Zeker niet qua comfort en gemak. Of hygiëne. "Denk aan het Zutphense riool, dat pas sinds een halve eeuw niet meer op de Berkel loost. Of de mooie binnensteden. Zo schoon en mooi aangeharkt zijn ze nog nooit geweest." Weelde went, maar is zelden zomaar uit de lucht komen vallen.
Dat blijkt in de ruim veertig voorbeelden die zij aan de hand van vondsten en uitvindingen duidde in het Historisch Nieuwsblad en nu mede met het oog op de Maand van de Geschiedenis te boek zijn gesteld. Wat, waar en wie zouden we anno 2019 zijn zonder elektrisch licht, kraanwater, papier, gietijzer, fiets, auto of trein, vaccinatie, wasmachine en onderwijs? Of de koelkast, die nog maar zestig jaar geleden een grote zeldzaamheid was. Slecht drie procent van alle Nederlandse gezinnen had er een.
Het was grootgrutter Albert Heijn die eind jaren '50 een revolutie veroorzaakte met zijn Premie van de Maand Club. Klanten kochten en plakten zegeltjes waarmee de Zaanse kruidenier bij het verzilveren daarvan een koelkast aanbood. Die was bijna vijftig procent goedkoper dan in de witgoedwinkel, waar het product destijds meer dan een maandloon kostte. Zo'n 145.000 huishoudens profiteerden van deze slimme bonusactie. Want mensen sloegen bij 'Appie' meer verse en bederfelijke etenswaren tegelijk in. Kassa..!
"Je kunt het allemaal heel gewoon vinden, maar ik vind het leuk en boeiend om te onderzoeken hoe het een en ander is ontstaan", zegt de journaliste die als afgestudeerd econoom gaarne de geschiedenis induikt. Zo ontdekte ze hoe suiker in de loop der eeuwen van een zeldzaam uitheems luxeproduct is veranderd in een doodgewoon, alom vertegenwoordigd voedingsmiddel dat inmiddels eerder een probleem dan een luxe is.
"Met dank aan Napoleon. Hij voerde begin negentiende eeuw het Continentale Stelsel in, waarmee handel met het door hem verfoeide Britse wereldrijk werd verboden. De import uit de tropische koloniën van rietsuiker, samen met honing ooit de enige grondstof voor zoetstof, kwam daarmee nagenoeg stil te liggen. Als alternatief vaardigde Napoleon daarop een decreet uit dat boeren in zijn keizerrijk verordonneerde suikerbieten te telen. Voortschrijdende teeltechnieken en economische maatregelen maakten vervolgens dat in onze contreien de biet als spotgoedkope grondstof voor suiker niet meer is weg te denken."
"Historische intelligentie maakt het leven interessanter", meent Annegreet van Bergen. "Het maakt je wellicht gelukkiger als je beseft dat lang niet alles waar wij nu van kunnen genieten of profiteren de doodgewoonste zaak van de wereld is. Dat ervoer ik zelf weer toen ik mijn logeerpartij op de boot die zich een weg door die Engelse kanalen baande van mij af kon spoelen. En probeer voor dat gevoel met dit boek een pleidooi te houden."
'Een (ongewone) geschiedenis van doodgewone dingen', met een voorwoord van Maarten van Rossem, is à 15 euro te koop bij zowel de reguliere als onlineboekhandel. Het ISBN luidt: 9 789085 716679.
