Exclusieve voorvertoning: Het vermoorde Joodse theater van Moskou

ZUTPHEN - Zondag 22 september om 15.00 uur komt filmmaker Frans Weisz naar Luxor voor een exclusieve voorvertoning van zijn nieuwste film, die de week daarna op het Nederlands Filmfestival in Utrecht officieel in première gaat. Het Vermoorde Theater, zoals de titel luidt, vertelt het verhaal van het Joods Staatskamertheater van Moskou. Weisz zal de film inleiden en nabespreken met het publiek.

De grote vernieuwende kracht van het Joods theater was afkomstig van twee kunstenaars: regisseur Alexander Granovski en schilder Marc Chagall. Het gezelschap was een in 1921 door Lenin geïnitieerde voortzetting van de tientallen jarenlang verboden Jiddische theaterexperimenten. Wat er in het Joods theater gebeurde was een explosie van creativiteit. Het is helaas ook het verhaal over het steeds terugkerend lot van vervolging van Joden. Het theater is letterlijk en figuurlijk vermoord door Stalin. Aan de hand van uniek historisch archiefmateriaal verbindt Weisz (zelf zoon van de om zijn joods-zijn vermoorde acteur Géza Weisz uit Berlijn) de opeenvolging van gebeurtenissen zoals niet eerder verfilmd. Met het personage Luftmensch Nathan, gespeeld door acteur Vincent van der Valk, brengt de documentaire de geschiedenis tot leven.

De bloeitijd van het Joods Theater was in de jaren twintig, met vernieuwende en populaire stukken en acteur Solomon Mikhoels als rijzende ster. Maar langzamerhand werd het een dienstbaar Sovjet-instituut dat uiteindelijk zuiver om propagandistische redenen bestond. In 1928-29 maakte het Joods theater nog een tournee door Europa en deed ook Amsterdam en Den Haag aan. Artistiek leider Alexander Granovski keerde niet terug naar de Sovjet Unie en bleef na een optreden in Berlijn om voor theater en film te werken. Solomon Mikhoels volgde hem in 1928 op als directeur. Mikhoels werd voorzitter van het Joodse Anti-fascistisch Comité en reisde de wereld rond om steun te vragen bij Joodse gemeenschappen voor de strijd tegen de Duitse fascisten, met instemming van Stalin.

Staatsbegrafenis
Na de oorlog werd het contact met de 'bourgeois' Joodse gemeenschappen in het westen door Stalin niet meer gewaardeerd en moest Mikhoels uit de weg geruimd worden. Omdat hij een bekend persoon was, kon hij niet worden veroordeeld en werd hij naar een datsja van een generaal in Minsk gelokt en vermoord. In Moskou kreeg hij, cynisch genoeg, een staatsbegrafenis. De film bevat archiefbeelden van de begrafenis van Solomon Mikhoels in Moskou, waar zijn kist met een trein aankomt en op de schouders tussen zijn bewonderaars wordt weggedragen. De meeste Jiddische schrijvers en acteurs werden daarna gearresteerd en vermoord. Het Joods Theater werd in 1949 opgeheven.

Kaartjes via de kassa of de website.

www.luxorzutphen.nl