'Niemand beseft dat de inspirator en werkgever van Mozart een Nederlander was'

19 mei 2019, 06:05 Algemeen

Zutphen is sinds afgelopen zomer een dame rijker. Een dame van het kaliber: 'Je kan morgenavond komen, want overdag moet ik op paleis Soestdijk zijn.'

Door Jolien Wilmar

Met Reinildis van Ditzhuyzen hebben we er in Zutphen een heuse BN-er bij. Ze verwierf onder andere bekendheid met haar boek: De Dikke Ditz, 'Hoe hoort het eigenlijk?' een geheel herschreven en aangepaste versie van het etiquetteboek van Amy Groskamp - Ten Have. In 2018 verscheen de 42ste geactualiseerde druk.

Toen de vraag aan haar gesteld werd om het boek van Amy hedendaags te maken, dacht ze 'Wat moet ik met etiquette? Ik ben een serieuze historica!'. Ze nam de opdracht uiteindelijk aan onder drie voorwaarden: 'Omdat de opzet van het boek achterhaald was, wilde ik het geheel herschrijven, het anders indelen (thematisch in plaats van alfabetisch) en historische achtergronden en voorbeelden geven.' Dat leverde een heel interessant boek op, waar kennelijk ook echt behoefte aan was, gezien de goede verkoopcijfers.

In het kader van het Mozartfestival, dat loopt van donderdag 23 mei tot zondag 26 mei, hield Van Ditzhuyzen op 30 april een lezing over de inspirator en mecenas van Mozart, Haydn en Beethoven: Godfried van Swieten.

"Wat niemand weet is dat Mozart in hoge mate beïnvloed werd door baron Godfried van Swieten. Deze was diplomaat in Wenen, beter gezegd: keizerlijk Oostenrijks gezant, die voor zijn werk aan alle invloedrijke koningshuizen kwam. Hij hoorde wat daar in de paleizen gespeeld werd en genoot van de toentertijd ouderwetse composities van Bach en Händel. Met name Bachs fuga´s en Händels oratoria brachten Van Swieten ertoe om de partituren van deze al lang overleden componisten te pakken te krijgen en onder de neus van Mozart te duwen. 'Bestudeer deze fuga's en componeer ook zoiets.' De 17de eeuwse barokmuziek die Van Swieten op die manier, eind 18de eeuw, nieuw leven inblies is tot op de dag van vandaag geliefd en wordt veelvuldig uitgevoerd."

"Luistert u maar naar de mooiste en best herkenbare fuga in het Kyrie uit het Requiem van Mozart, op vrijdagavond 24 mei. De sopranen, alten, bassen en tenoren spelen met het muzikale thema alsof het een estafette is. Dat is een fuga, een muzikaal doorgeefspel."

Het is muziekliefhebster Van Ditzhuyzen op het lijf geschreven om over deze Van Swieten een biografie te schrijven, mede omdat zij met hem verwant is. De voertaal aan de hoven van de koningen en keizers uit de 18de eeuw was Frans, dus veel correspondentie is in het Frans, maar ook in het Nederlands (Van Swieten kwam uit Leiden), Duits of andere talen. Wie een biografie over hem wil schrijven moet dus net als hij deze talen beheersen. Voor mevrouw Van Ditzhuyzen geen probleem. Naast de Nederlandse taal beheerst ze nog negen andere talen (Latijn, Grieks, Frans, Duits, Engels, Spaans, Italiaans, Fries en Zweeds). Ik heb het gecontroleerd. Op haar zestiende schreef ze haar eerste boek, in het Engels: Help. English basic words, bedoeld als hulpmiddel bij het eindexamen op het gymnasium.

Vorig jaar verschenen er twee boeken van haar hand. Het ene boek schildert de familiegeschiedenis van de Oostenrijkse familie Hlawatsch. Het werken aan dit boek was mede de oorzaak van haar verhuizing naar Wenen zeven jaar geleden. Daardoor woont zij nu nog deels in Wenen. Tegelijkertijd schreef ze ook een boek over sterke historische banden van ons koningshuis met Duitsland. Vanzelfsprekend schreef ze deze boeken in het Duits.

Van Ditzhuyzen heeft in Wenen geschiedenis gestudeerd en doet al jaren onderzoek naar haar verre familielid Godfried van Swieten, zowel In deze Habsburgstad als in diverse andere Europese landen waar hij woonde en werkte. Het is voor het eerst dat ze een zelfgekozen onderwerp tot een werkopdracht maakt. Al het materiaal dat ze tot nu toe over Van Swieten verzameld heeft, een hele plank vol boeken en ordners, bevindt zich in Wenen. Daar heeft ze zich voorbereid voor haar lezing. Tijdens de Paasdagen heeft ze zich opgesloten en vier dagen aaneen geconcentreerd gewerkt aan haar lezing over de relatie van Godfried van Swieten met Mozart. Hier in Zutphen hoeft ze er alleen nog maar aan te schaven, beetje eraf, nog een leuk weetje erbij. Vanuit haar Zutphens appartement kijkt ze uit over de IJssel. Voor het raam staat een piepklein bureautje met daarachter een wiebelstoel. Al schommelend werkt en schrijft ze het best. Ze beschikt over een enorme discipline, hoe zou ze zich anders vier dagen achtereen kunnen concentreren, tegelijkertijd oogt ze heel levendig en fladderen de gespreksonderwerpen tussen ons heen en weer. Haar meningen zijn stellig en onderbouwd, maar het contact is hartelijk, open en ronduit gezellig.

Ze woont hier nog geen jaar, maar voelt zich thuis doordat ons stadje historie ademt en door het culturele aanbod waar ze zeer over te spreken is. Ze is lovend over de programmering van de Hanzehof en de prachtige akoestiek van de Buitensociëteit. De vele muziekfestivals in Zutphen verrassen haar en ze vindt dat Luxor een exquis filmaanbod heeft, zelfs regelmatig met lezingen vooraf. Ze is Wenen gewend, dé stad van de klassieke muziek en voor haar research als historica reist ze regelmatig naar de archieven van steden zoals Parijs, Londen, Berlijn en Brussel. En nu heeft ze dus een nieuw thuis gevonden in Zutphen.

Met haar hebben we er een hele interessante, maar vooral ook vrolijke en vriendelijke stadsgenoot bij.

Moge onze IJssel haar woorden helpen stromen, in de biografie over Van Swieten, tijdens de presentaties op tv, bij de lezingen die ze geeft of tijdens een klessie op de markt van Zutphen.