Zutphense Leeuw april 2019 - Constant Willems: ‘In een maquette voel je het oog van de maker’

Zutphense helden, u kent ze wel. Ze zetten zich met hart en ziel in voor de samenleving. Onmisbaar zijn ze, maar wat drijft hen, wat is hun geheim? De Zutphense Leeuw is een schriftelijke onderscheiding die Alize Hillebrink namens Contact uitreikt aan deze helden. De Zutphense Leeuw van deze maand is Constant Willems.

Wat hij maakt doet niemand hem na: de stad Zutphen op schaal van 1:500. Velen zien het als een monnikenklus, maar voor bouwkundige Constant Willems (69) is dit de beste tijd van zijn leven. Alleen al aan de Walburgiskerk werkte hij 150 uur. 'Voor mijn tachtigste wil ik hem wel af hebben'. 

Ik werkte als bouwkundige bij een architectenbureau en hield mij bezig met restauraties van kerken, kastelen en huizen. Ik ben van het old school tekenen; handmatig schetsen achter het tekenbord. Toen de Modelbouwverordeningen werden aangepast kregen we te maken met een hele hoop rompslomp en administratie. Al gauw zat ik bijna alleen nog maar achter de computer. 
Na een burn-out besloot ik te stoppen met werken. Kort daarna kreeg ik het verzoek te helpen bij de restauratie van het Metaheerhuisje op de joodse begraafplaats. 'Onder voorwaarde dat ik geen administratie hoef te doen en er geen cent voor krijg,' zei ik. Zo zat ik weer in de bouwkeet en heb met plezier de klus geklaard. 
Ik ben altijd al gefascineerd door kleine dingen. In de box was ik al bezig met het opstapelen van kartonnen doosjes. Op mijn dertiende maakte ik mijn eerste maquette. 
Inmiddels heb ik 32 objecten, voornamelijk kastelen, in maquette gemaakt. Ik maak veel voor musea. De stad 's Heerenberg rond 1600 heb ik gereconstrueerd. En voor het militair museum in Soesterberg heb ik onder andere een middeleeuwse stad nagebouwd van een vierkante meter. 
Alles wat je om je heen ziet en wat van hout is, heb ik gemaakt: kasten, speelgoed, lampen, een harp, een draailier, een orgel en scheepsmodellen. Schepen die in de zeventiende tot en met de negentiende eeuw op de Middellandse Zee voeren, zijn de mooiste schepen die er ooit gebouwd zijn.
Hout gaat lang mee. Plastic vergaat op den duur. Ik zag laatst mijn maquette van Slot Loevestein die ik in 1983 heb gemaakt. Hij ziet eruit alsof ik hem gisteren heb afgeleverd! Met hout kun je alles. Als het klein is en van hout kan ik het maken. Hoe kleiner, hoe beter. 
Perenhout is het mooist. Dat werkt niet meer. Oude tekenhaken werden van perenhout gemaakt. Ik verzamel ze en zaag er plakjes van. Ik maak er bijvoorbeeld miniatuurbeeldhouwwerkjes van. Ik doe alles met de hand. 
Alles begint met bouwhistorisch onderzoek doen. Soms doe ik jarenlang onderzoek en pas als ik  precies weet hoe het eruit heeft gezien, ga ik het maken. Ik vind dit werk schitterend. 
Sinds de oprichting maak ik deel uit van de werkgroep bouwhistorie. Dit jaar bestaan we 25 jaar. Ook ben ik al twintig jaar klokkenluider van de Walburgiskerk. Soms trek ik de toeristen zo van de straat. Als ze dan meegaan naar boven worden ze razend enthousiast. Ik leid schoolklassen rond en geef lezingen. Volle zalen, geen probleem. Al had ik dat vroeger nooit gedacht van mezelf. 
Nu bouw ik aan Zutphen in 1485. In 2017 ben ik gestart met de Walburgiskerk. Die was het moeilijkst. Alleen al aan de kerk werkte ik 150 uur. Ik heb nu ongeveer een vijfde deel van het grondoppervlak van de stad klaar en 346 gebouwen af. Een huisje bestaat uit negen delen. Ik werk met vliegtuigmultiplex vanaf 0,4 mm dik. Dat kun je makkelijk knippen en buigen. De totale afmeting van de maquette zo'n 3,20 bij 2,40 meter, dus ruim zeven vierkante meter. Vorige week heb ik het eerste huisje, een kroeg aan de Houtmarkt, geplaatst. Daar gaan we nog een borrel op drinken.
Inmiddels heb ik er 1300 uur aan gewerkt. Ik werk zo'n vier uur per dag, soms zes. Ik voel me niet gehouden aan een deadline. Ik bepaal zelf wanneer hij klaar is en dat duurt nog wel even. Voor mijn tachtigste wil ik hem wel af hebben. 
Digitaal is prachtig, zoals bijvoorbeeld 3D-animaties, maar je kunt niet zelf bepalen wat je ziet. Het scherm ofwel de camera bepaalt en jij bent toeschouwer. Bij een maquette kun je zelf bepalen wat je ziet. Een maquette spreekt tot je verbeelding. Je voelt het oog van de maker. Een maquette helpt bij bewustwording van het verleden.
Ik werk nu aan het kerkhof. Dat is nog best een uitdaging, want hoe zag dat er in die tijd uit? Het was in ieder geval één grote stinkende bende. Varkens en honden werden uit de kerk gejaagd met botten in de bek. 
Ja. Het is veel werk, maar ik vind het heerlijk. Ik zie het allemaal ontstaan. Dit is de beste tijd van mijn leven.

Zie ook www.zutphen1485.nl en www.constantwillems.nl