Dinie Meerstadt, de 92-jarige dochter van Odeon-oprichter Carel Herman Meerstadt, met het eerste boekexemplaar. Foto: Ton Kramer
Dinie Meerstadt, de 92-jarige dochter van Odeon-oprichter Carel Herman Meerstadt, met het eerste boekexemplaar. Foto: Ton Kramer

Honderd jaar Luxor bekroond met boek

Algemeen

ZUTPHEN - Vorige week verscheen 'Prikkelend in hoge mate'. Een boek over meer dan honderd jaar bioscoopgeschiedenis in Zutphen. Auteur Hans Heesen: "Het gaat over mensen, kleurrijke Zutphenaren."

Door Alize Hillebrink

Honderd jaar Luxor betekent één jaar feest. Vrijdag 5 oktober vierde Luxor zijn honderdste verjaardag groots in de Buitensociëteit. Het was tevens het startschot voor de vertoning van de eerste van vijftig klassieke films die vanaf deze maand elke woensdagavond worden vertoond. En nu is er ook nog een boek. Speciaal voor deze gelegenheid blikt Hans Heesen terug op honderd jaar bioscopen in Zutphen.
Nee, sinds hij in 2016 directeur werd van het filmtheater in Zutphen heeft hij niet stilgezeten. Maar nu even wel. We zitten op het terras voor de bioscoop op de Houtmarkt. De ober van het café aan de overkant komt de drankjes opnemen. "Het terras is verpacht", zegt Heesen, "anders staan hier alleen maar fietsen." We kijken naar de betegelde gevel in Jugendstil die binnenkort een restauratiebeurt gaat krijgen. Het is en passant één van de veranderingen sinds Heesens aantreden, maar daarover later meer.

Vermakelijkheidsbelasting
Er was een tijd dat film stom was en er live muziek bij werd gespeeld. Ook was er een tijd dat filmkaartjes door de gemeente werden verstrekt omdat er nog 'vermakelijkheidsbelasting' over moest worden betaald. Dan was er een tijd van 'bioscoopbestrijding' en een tijd van het polygoonjournaal. Over de zich razendsnel ontwikkelende wereld van het celluloid tot de hedendaagse digitale film gaat dit rijk geïllustreerde boek.

Bioscoopkwaad
Het opspitten van bijzondere verhalen in regionale- en rijksarchieven ligt hem wel. Van de eerste reizende bioscoop in 1901 tot de komst van Cinemajestic in 2005 verfraaid met advertenties en affiches uit de vorige eeuw. Daartussen zet Heesen kleurrijke Zutphenaren met opmerkelijke verhalen in de schijnwerpers. Zo had je dominee Oskamp die in 1925 een pamflet liet drukken tegen het 'bioscoopkwaad'. Aha, vandaar de titel 'Prikkelend in hoge mate'.
Hans neemt een slok van zijn tonic. "Zo werden films in Zutphen door dominee Oskamp in 1925 bestempeld. De predikant vond bioscoopbezoek 'een groot gevaar' en sprak over de zedenbedervende invloed van de 'prikkelbioscoop'. Dan was er nog de Zutphense burgemeester Dijckmeester die in 1926 de vertoning van de Russische film 'Pantserkruiser Potemkin' verbood. Te propagandistisch. Dijckmeester haalde er de landelijke pers mee en de gebeurtenis ging de analen in onder de noemer 'Het Potemkin-verbod'. Afgelopen woensdag 17 oktober beleefde de film eindelijk zijn première in Zutphen, in het Luxor uiteraard.

85 Luxors
De historie van de Zutphense bioscopen is er een van ups en downs. In de hoogtijdagen telde de stad drie bioscopen en draaide er iedere dag een bioscoopfilm. Eén voor één sluiten de deuren, maar het Luxor blijft overeind. Heesen: "In de glorietijd van de bioscoop telde Nederland 85 Luxors. Nu is Luxor Zutphen samen met Venray, Reuver en Hoogeveen nog de enige bioscoop die deze naam draagt." Eind jaren '80 van de vorige eeuw kan Luxor Zutphen de concurrentie met de video niet aan en moet de cinema sluiten. Vanaf 1989 heropent Luxor als filmhuis, draaiend op een stichting en vrijwilligers.

Tweede bioscoopzaal
Heesen is een man met ervaring en een groot netwerk. Tezamen met een hoge mate van productiviteit de ideale mix voor het realiseren van veel doelen in korte tijd. Sinds zijn komst waait er een frisse wind door het filmhuis. Luxor profileert zich als actief binnenstadspodium met een schrijfcafé en concerten. Na zeven jaar verlies zijn de rode cijfers verleden tijd. De grotere armslag biedt de mogelijkheid tot het draaien van nog actuelere films. En er zijn grootse plannen. De bioscoop wordt de komende jaren aangepast aan de moderne tijd: de historische gevel wordt in ere hersteld, de toegang rolstoelvriendelijk en er komt er een tweede bioscoopzaal met 24 stoelen. De verkiezing tot 'Monument van het Jaar' afgelopen september heeft de plannen een extra boost gegeven.

100 jaar in 50 films
Luxor viert zijn 100-jarig bestaan mét de kijkers. Als eerbetoon aan de cinematografie wordt vanaf oktober iedere woensdagavond tot oktober 2019 een film gedraaid uit de oude doos. De vijftig films zijn zorgvuldig geselecteerd. "Een jaar geleden zijn we al begonnen met het samenstellen van de lijst," vertelt Heesen. Het bleek geen sinecure om de rechten te krijgen. "Met veel geduld en doorzettingsvermogen is het gelukt," vertelt hij trots. De films vormen tegelijkertijd een reis door de filmgeschiedenis. Casablanca, Paris Texas, Lili Marleen, maar ook minder bekende maar evenzo beroemde films van Portugese, Braziliaanse of Egyptische makelij zitten erbij. "Een feest van herkenning in combinatie met avontuur."

Bioscooporgel
"Wie jarig is trakteert", roept Heesen. Terwijl de wijn wordt ingeschonken en de bitterballen rondgaan ontvangt Dinie Meerstadt, de 92-jarige dochter van Odeon-oprichter Carel Herman Meerstadt, het eerste boekexemplaar uit handen van Hans Heesen. Als de eerste stille beelden op het doek verschijnen van 'Lykken' ('Geluk' red.), de allereerste film die ooit in Luxor draaide, muzikaal begeleid door Wolfram Reisiger op Luxor's eigen bioscooporgel, flitst het publiek voor even terug in de tijd naar het jaar 1918.

Prikkelend in hoge mate, een geschiedenis van de bioscopen in Zutphen, hardcover, gebonden, fullcolour, 100 pagina's. Prijs: 15 euro. Te koop bij: Filmhuis Luxor, VVV, Boek en Buro, Van Someren & Ten Bosch.

Dinie Meerstadt, de 92-jarige dochter van Odeon-oprichter Carel Herman Meerstadt ontvangt het eerste boekexemplaar uit handen van Hans Heesen. Foto: Ton Kramer
Filmtheater Luxor aan de Houtmarkt. Foto: Alize Hillebrink

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant