VROUW: Een veiling als laatste wens van Stella Jansen-Tuma
AlgemeenZUTPHEN - Stella Jansen-Tuma. Een vrouw die haar passie vond en hem doorgaf aan vele anderen door middel van haar kunst. In 2009 overleed ze, maar ze leeft nog in vele harten voort, zoals die van haar kinderen. Nu ook haar echtgenoot Tjal overleden is en hun huis te koop staat, worden ongeveer 120 van haar werken uit de periode 1973 tot en met 2007 geveild waarvan de opbrengst naar het KWF gaat. In veilinghuis Duco Avis is haar keramiek op meerdere tafels uitgestald op kleur, volledig in harmonie met dit seizoen. In een oogopslag wordt duidelijk dat Stella bijzonder veel van de natuur hield, van de structuren, vormen, aardse tinten. Een herfstkleurig blad ligt naast een wonderlijke boom die uit zijn voegen barst, een weelderig vrouwenfiguurtje naast een abstract object. Al is je oog al driemaal over alles heen gegaan, dan nog zie je weer iets nieuws. Een verfijnd reliëf, een lieflijk detail, een schril contrast tussen zachte en hoekige vormen.
Door Anouk Plantinga
Dochter Yvonne (60), actrice en beeldend kunstenaar en woonachtig in Zeeland, heeft sinds het overlijden van hun vader afgelopen mei, met haar broer en zus in het huis van hun ouders alles door haar handen laten gaan en opnieuw Stella's ziel in haar werk gevoeld. Yvonne: 'Na het overlijden van mijn vader kwamen we nog zoveel keramiek tegen. Ze had er ook briefjes bij gedaan waarop de waarde stond en ze gaf ons duidelijk aan dat ze wilde dat wij niets zomaar weg zouden doen. Ze had op deze manier heel veel gespaard en kon dit voor ons achterlaten. Mijn broer herinnerde ons aan haar laatste wens: ze wilde dat het bedrag dat haar werk zou opleveren, naar het KWF zou gaan.' De sluipmoordenaar, zoals Stella het zelf noemde, kwam haar in 2008 opzoeken; er werd een agressieve vorm van kanker bij haar ontdekt. In 2009 overleed de keramiste, nadat ze liefdevol verzorgd was in het Hospice in Zutphen, de stad waar ze sinds 2005 woonde.
Stella werd geboren in 1926 als boerendochter in het kleine dorpje Vierhuizen, vlakbij de Waddenzee in Groningen. Ze had interesses die meer pasten bij de stad. In Friesland ontmoette ze de man met wie ze zou trouwen. Zij was verpleegster en hij tbc-patiënt. Hij had vuurrood haar en begon elke keer te blozen als zij de kamer binnenkwam. Toen hij genezen was, begon hij haar brieven te schrijven, bijzondere brieven waar hij speurtochten van maakte. Door haar huwelijk met hem kwam ze in een heel ander milieu terecht. Yvonne: 'Ze heeft ons opgevoed met een bepaalde noblesse. Goede manieren vond ze heel belangrijk. Het was voor ons kinderen bij het irritante af. Tijdens een etentje van het bedrijf waar ik stage liep, viel het me op dat ik nog netter at dan de directrice!'
Toen Stella wat ouder werd, wilde ze dingen voor zichzelf gaan doen en in 1972 begon ze met het volgen van cursussen textiele werkvormen en experimenteel weven. Ze kreeg al gauw opdrachten van particulieren en bedrijven. Maar bij de internationaal bekende keramiste Marianne Franken kwam ze in aanraking met keramiek en raakte ze pas echt gepassioneerd. Hier kon ze haar liefde voor de natuur, structuren en vergankelijkheid helemaal op loslaten en haar emoties in uitdrukken. Ze bezocht talloze workshops, seminars en werkweken om de verschillende stooktechnieken perfect onder de knie te krijgen. Haar echtgenoot regelde een auto en daarmee ging ze op pad om duizenden foto's te maken. Van mossels, zeewier, gras maar ook van oude deuren, waar ze eveneens een voorliefde voor had. Er kwam een atelier en een oven en de mogelijkheid om les te gaan geven.
Later werd er in de tuin een oven gebouwd die leerlingen mochten gebruiken. Dan werd er een hele dag gewerkt en ging het resultaat daarna in de oven. Stella maakte vooral gebruik van het Raku stoken, een specifiek keramisch bakproces dat zowel vuur als rook gebruikt om unieke patronen en ontwerpen in het aardewerk te maken. Ze drukte behoorlijk haar stempel op haar leerlingen. Dat kwam niet doordat ze dominant was, maar door haar enorme bevlogenheid. Ze schrok daar zelf van toen ze in Zutphen bij de eerste expositie van haar leerlingen van de Volksuniversiteit, merkte dat bijna iedereen dacht dat het haar eigen werk was. Yvonne wandelde een paar maanden geleden in Zutphen een keramiekatelier binnen en daar kreeg zij hetzelfde verhaal te horen. Hoe gepassioneerd haar moeder was geweest en hoe ze die passie en haar sterke ideeën over had bracht op haar leerlingen. Yvonne: 'Door haar heb ik leren kijken. Zij was altijd aan het kijken. Als dochter was dat niet altijd leuk, want bij je moeder wil je je verhalen kwijt over de dingen die je meemaakt. Maar dan stond ze voorover gebukt boven een bloemetje en zei ze: 'Kom eens kijken… '
Ze was niet iemand voor relationele beslommeringen. Ze zocht en vond rust en focus in de natuur. Ze fotografeerde bijna nooit mensen in tegenstelling tot mijn vader die juist vooral mensen fotografeerde. Hij wilde foto's maken in bijvoorbeeld de stad en zij keek buiten de stad naar hoe de golfslag komt, naar de mossen. Ik zit er tussenin, fotografeer mensen maar ook, door haar, de natuur. Mijn moeder was de echtgenote van een mensenmens. Ze deed erg haar best om sociaal te zijn en dat moest ook wel in de wereld van mijn vader. Hij werkte bij een grote verzekeringsmaatschappij en daar hoorden ook feesten bij. Maar het meest vertrouwd voelde ze zich alleen of met een of twee mensen om haar heen. Ze ging het liefste haar eigen gang. Tijdens het lesgeven had zij de regie. Bij haar moest het ergens over gaan en haar ogen gingen stralen als het ging over beelden maken en keramiek. Zoals mijn ogen gaan stralen van theater en spelen. Het licht gaat schijnen als je ergens over praat waar je gepassioneerd door bent.'
De veiling van de kunstwerken van Stella, luidt een nieuwe periode van afscheid nemen in voor Yvonne en haar broer Paul en zus Anne Lisa. Van hun jeugd, herinneringen, spullen. 'Ik voel dat ik, wij, met deze actie zelf de rust ga vinden in het loslaten van het aardse bestaan van mijn moeder. Ook omdat we haar wens hiermee vervullen het KWF-Fonds hiermee te steunen. Het is bijzonder en fijn om te doen. Zij zal het met veel blijdschap beschouwen.'
Stella's werk is nu al te bezichtigen. Er kan ook al online op geboden worden. De veiling zelf zal starten op maandag 22 oktober om 19.00. Veilinghuis Duco Avis aan de Noorsestraat 7 in Zutphen is geopend van dinsdag tot en met zaterdag van 11.00 tot 17.00. De catalogus is te downloaden onder het kopje catalogi op de website.
