Column Manfred te Grotenhuis - Kump d'r krimp an?

Als er bij ons thuis iets bijna op was, dan zei mijn vader 'der kump krimp an'. Als je de laatste tijd de kranten leest, dan krijg je de indruk dat ook aan de Achterhoek flinke krimp zit. Johan Godschalk, de directeur van de stichting Pak An, vroeg mij of dat ook echt zo is: loopt de Achterhoek leeg?  En zo ja, hoe erg is het dan? En is daar wat 'an te pakken'? Om de lezer meteen maar gerust te stellen: achter de Oude IJssel stroomt het niet leeg. Geen paniek dus, maar dat zit ook niet in de Achterhoekse aard. Maar gemoedelijk achterover leunen en het maar op je af laten komen, dat is ook niet verstandig. Er verandert namelijk wel degelijk iets.

Via het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is na te gaan hoeveel mensen er in de Achterhoek woonden tussen 1970 en 2015.[1] In december 1970 waren er dat welgeteld 322.466. Als we dit aantal op 100 zetten, dan kunnen we snel zien hoe sterk de bevolkingsomvang veranderde en kan het ook worden vergeleken met de situatie in de groeiregio Arnhem-Nijmegen, in de provincie Gelderland en in Nederland (zie de grafiek).

Bron: CBS, statline, thema: bevolking, bevolkingsontwikkeling en regio

In de grafiek is te zien dat de regio Arnhem-Nijmegen de landelijke groeitrend tussen 1970 en 2015 heel mooi volgde. In Gelderland en ook in de Achterhoek, groeide de bevolking in het begin juist iets harder dan in Arnhem-Nijmegen en in Nederland. De bevolkingsgroei in de Achterhoek vlakte tussen 1978 en 1994 wat af, maar daarna steeg het weer net zo hard als in de andere gebieden. Rond 2002 begon echter opnieuw een afvlakking en liep de bevolkingsomvang in 2010 daadwerkelijk terug, maar wel heel langzaam. In 2010 woonden er namelijk rond de 384.500 mensen in de Achterhoek (dat is 20% meer inwoners dan in 1970, vandaar de waarde 120 in de grafiek). Rond het jaar 2015 waren er dat ongeveer 382.000 (119 in de grafiek): een daling van 2500 inwoners in 5 jaar tijd.[2] 

Op basis van al deze cijfers kijkt het CBS ook in de toekomst. De voorspelling is dat over pakweg 25 jaar er nog 361.000 Achterhoekers zullen zijn. Dat lijkt mij een iets te sombere prognose, want voor 2015 werd een inwoneraantal voorspeld dat in werkelijkheid 2500 hoger bleek te liggen. Kleine verschillen denkt u wellicht, maar over 25 jaar gerekend kan zo'n fout aardig oplopen. 

De Achterhoek is dus gelukkig niet leeggelopen in de afgelopen jaren, pas sinds 2010 is er een lichte afname van het aantal inwoners. Als de sombere voorspellingen van het CBS toch uitkomen, dan zitten we over 25 jaar weer op het bevolkingspeil van rond 1990. Was dat een rampzalige periode voor de Achterhoek? Ik kan het me niet herinneren. Wat wel fundamenteel anders zal zijn in 2040 is de bevolkingsopbouw: het aantal mensen boven de 70 jaar zal dan zijn verdubbeld en het aantal jonge mensen zal waarschijnlijk verder zijn afgenomen. De zogenaamde 'vergrijzing' (meer ouderen) en 'ontgroening' (minder jongeren) zien we ook in Nederland en in veel andere Europese landen. Echter, in de Achterhoek zal dat waarschijnlijk sterker het geval zijn.[3] Het is daarom belangrijk om te voorkomen dat in de toekomst te veel jong-volwassenen de regio verlaten en de scheefstand tussen jong en oud daardoor te groot wordt. Hier valt in de nabije toekomst dankbaar werk te verzetten door de Achterhoek nog aantrekkelijker maken voor jongeren, maar ook de faciliteiten en leefomstandigheden voor ouderen op peil te houden. Anpakken dus![4]  

Manfred te Grotenhuis groeide op in Dinxperlo, bezocht daar de mavo, deed elektrotechniek op de mts in Doetinchem, studeerde en promoveerde aan de Radboud Universiteit en werkt daar sinds 1999 als universitair hoofddocent statistiek. Hij kreeg in 2010 de universitaire onderwijsprijs voor de herstructurering van het statistiekonderwijs.

[1] Voor dit artikel is gebruik gemaakt van statline.cbs.nl/Statweb  thema: bevolking, bevolkingsontwikkeling en regio. 

[2] Om de vergelijkbaarheid in de periode 1970-2015 zo goed mogelijk te houden, is de uitbreiding van de Achterhoek in 2005 (Bergh met 17.000 inwoners werd bij Didam gevoegd) uit de berekeningen en uit de grafiek gelaten.

[3] Meer informatie over de ontgroening en vergrijzing in de regio's vindt u hier:  
cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2016/37/pbl-cbs-regionale-prognose-2016-2040

[4] Er valt nog meer te vertellen over dit onderwerp,  bijvoorbeeld het (sterk) dalend aantal kinderen dat wordt geboren in de Achterhoek. Meer daarover op de website die aan dit  onderzoek is verbonden: ru.nl/sociologie/mt/krimp/nieuws/