De Hoven krijgt volgend jaar volwaardig oorlogsmonument

ZUTPHEN – De Hoven krijgt volgend jaar een volwaardig herdenkingsmonument voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Het is dan tachtig jaar geleden dat aan die oorlog een einde kwam. “Het monument mag er voor eeuwig blijven staan.”

Door Sander Grootendorst

Burgemeester Wimar Jaeger van Zutphen maakte dat woensdagmorgen 10 april bekend terwijl hij stond naast een nieuw informatiebord in hetzelfde plantsoen waar het officiële monument is gepland, op een steenworp afstand van de oude IJsselbrug. Samen met de burgemeester hadden Gerrie Meijboom, geboren Heufse, Jan Kreijenbroek, kenner van de 20-eeuwse Zutphense historie, en Ed Radstake het bord onthuld. Zij leverden gedrieën de informatie aan. Radstake is betrokken bij een monument dat zich direct bij de brug bevindt: een herinnering aan de 22-jarige Nieuw-Zeelandse vlieger William (Bill) Abbot, die hier in 1944 neerstortte.

Radstake vertelde dat Bills nabestaanden nu vrede hebben met de wetenschap dat hij zijn leven heeft gegeven voor de vrijheid. Bovendien zijn ze zeer te spreken over de wijze waarop Bill in Zutphen wordt herdacht. Daarvoor is op de eerste plaats Lenie van Avezaath verantwoordelijk: als meisje was ze onder de indruk van het verhaal van die militair die vanaf de andere kant van de wereld kwam om langs de IJssel in Zutphen zijn leven te offeren. Ze verzorgde vijfentwintig jaar lang Bills graf en was woensdag een van de aanwezigen. Ed Radstake wees haar aan in het publiek. “Dat meisje van toen zit daar”, zei hij. Nog altijd draagt Lenie Bills foto bij zich. Ze is inmiddels ver in de negentig.

Het nieuwe bord laat een foto zien van de ingestorte brug. Daaronder de woorden: “Zij keerden niet meer terug.” Die zijn van toepassing op Abbot en op de vijfentwintig Hovenaren die direct of indirect door oorlogshandelingen om het leven kwamen. De jongste van hen was acht jaar. 

Jaeger ging in op de term ‘collatoral damage’ (bijkomende schade). Oftewel: de ellende die wordt aangericht buiten het eigenlijke conflict om. “De term is slecht gekozen”, stelde Jaeger. “Dat militairen tijdens oorlogen sneuvelen is al verdrietig en ernstig genoeg. En dan zijn er óók nog al die onschuldige mensen die toevallig op een plek waren waar ze niet hadden moeten zijn. In de huidige tijd zien we opnieuw wat oorlog doet met mensen die gewoon alleen maar ergens wonen. Kijk naar Oekraïne, de Gazastrook, gebieden in Afrika. De bewoners willen samenleven met hun buurtgenoten, ze willen de hond uitlaten, kinderen willen met vriendjes spelen… “ Dat gold in de Tweede Wereldoorlog net zo, en ook in de Hoven, dat een week later werd bevrijd dan de rest van van Zutphen. In die week (8-15 april 1945) waren in de Hoven nog slachtoffers te betreuren.

Gedichten
Zo belandde een fosforgranaat in een schuilkelder aan de Weg naar Voorst, met zeven doden tot gevolg. Riek Abbink overleefde de inslag, maar zou de traumatische ervaring altijd bij zich dragen. Ze was er woensdag bij, samen met haar echtgenoot Lammert Hartgers. De burgemeester richtte zich speciaal tot hen, en ook tot de leerlingen van de basisschool in De Hoven, die een witte roos hadden meegebracht om neer te leggen bij het monument. Maar eerst plaatsten Amy en Lorena samen met de burgemeester een krans. En lazen Bjorn en Lana zelfgeschreven gedichten voor. Om helemaal volledig te zijn: Lana’s was de voorlezer, Annelie schreef het gedicht Als ik veilig was, waarin ze  voorstelt om de oorlog zelf gevangen te nemen. Goed idee!

“Vrede komt niet zomaar aanstromen”, hield Bjorn zijn toehoorders voor. Met andere woorden: we moeten ons ervoor blijven inzetten. Maar ja, hoe dan? “Je kunt best veel doen”, zei de burgemeester. “Oorlogen ontstaan omdat mensen zóveel ruzie maken dat ze niet meer menselijk met elkaar kunnen omgaan. Dat begint met pesten, met elkaar lastigvallen. Laten we niet het zaadje planten dat kan uitgroeien tot een oorlog. En laten we er ook jaarlijks bij stilstaan dat het toen zo gruwelijk is misgegaan. Laten we voorkomen dat de Tweede Wereldoorlog geschiedenis wordt, laten we erover blijven nadenken. Beseffen dat we allemaal de verantwoordelijkheid hebben ervoor te zorgen dat we goed met elkaar samenleven, op school, in de Heuve, in Zutphen, in de wereld. Zodat het geen oorlog meer wordt.”