Appelboompjes in Schilderswijk ‘symbool van herinnering en hoop’
MaatschappijZUTPHEN – Acht appelboompjes. Ze zijn nog klein, maar zullen groeien. En eetbare vruchten dragen. Vrijdagmiddag 22 maart hebben buurtkinderen ze in de grond gezet langs de Frans Halslaan in Zutphen.
Door Sander Grootendorst
De boompjes wijzen vooruit naar de toekomst: als de kinderen groot zijn, staan ze er, als het goed is, nog. Maar er zit ook een dieptriest verleden aan vast: de Tweede Wereldoorlog, toen de Joodse bewoners, volwassenen en kinderen, van de Schilderswijk door de meedogenloze bezetter naar concentratiekampen werden afgevoerd.
De directe aanleiding voor de jonge aanplant is er eentje van solidariteit. De buurt heeft een boekje gemaakt waarin de verhalen van de vroegere bewoners zijn opgetekend. Én geregeld dat er ter herinnering zogenoemde stolpersteine zijn geplaatst voor de huizen waaruit de Joodse Schilderswijkers destijds moesten vertrekken. De meesten om er nooit meer terug te keren.
De nabestaanden wilden de Schilderswijkers van nu bedanken voor hun inzet; de gemeente Zutphen wilde dat ook. Samen gaven de ze buurt een cadeau – nee, acht cadeaus: acht bomen. “Dit plekje in Zutphen is nu het symbool van herinnering en hoop”, zei loco-burgemeester Jasper Bloem in zijn toespraak.
Voorbeeld
Bloem dankte alle betrokken buurtbewoners en in het bijzonder de dragende krachten Corinne Abbas en Esther Bánki. “Het initiatief heeft veel indruk gemaakt en ook de onderlinge band versterkt. En dat allemaal in jullie vrije tijd. Echt een voorbeeld voor de samenleving hoe jullie dit als wijk hebben gerealiseerd.”
“Het wegvoeren van de vijftien gezinnen sloeg een groot gat in jullie hechte wijk. Dat heeft veel pijn en verdriet veroorzaakt. Toen en ook nu nog. Het gat is niet op te vullen, hoe vruchtbaar de aarde ook is die je gebruikt. Toch is alles wat een bijdrage kan leveren aan het verzachten van die pijn en dat verdriet welkom.”
Woorden die van toepassing zijn op de stolpersteine, het boekje, de appelboompjes en, in het algemeen, zoals Bloem het verwoordde, op de “saamhorigheid” die dit project kenmerkt. Des te belangrijker met het oog wat er om ons heen gebeurt, vervolgde hij: “Dagelijks zien we in omvang en intensiteit toenemende signalen die ons doen terugdenken aan de situatie van toen. We moeten er alles aan doen om herhaling te voorkomen, om iedereen in onze samenleving te respecteren, de armen ineenslaan en niemand uitsluiten.”
Tot tranen toe geroerd
Paul Weijel, familie van een van de destijds afgevoerde gezinnen, voerde eveneens het woord. “Het project heeft diepe indruk gemaakt op ons, de nabestaanden, maar, zoals we hebben waargenomen, óók op jullie als buurtbewoners. We zagen bij de onthulling van de stolpersteine op de Warnsveldseweg tot tranen toe geroerde omstanders: voormalige overburen die hebben gezien hoe hun Joodse schoolvriendjes werden afgevoerd.”
Paul Weijel voerde het woord namens de nabestaanden. Foto: Henk Derksen
Weijel legde net als Bloem een link met het heden. “Zoals terecht in het boek over de Joodse gezinnen in de Schilderswijk wordt gezegd is er nog steeds discriminatie op basis van achternamen, religie, huidskleur en sekse. Het de afgelopen maanden schrikbarend toegenomen antisemisme mag niet onvermeld blijven.”
Volgens Weijel verdienen alle betrokkenen bij het buurtproject “op termijn een gouden stoel in de hemel”.
De volgende ochtend nog even door de Frans Halslaan gefietst met een toevallig pas gelezen citaat in bet hoofd: “In de oorlog was elke seconde, elk lamplicht, elke appel kostbaar, omdat je wist dat het de laatste kon zijn.” Het is van de Oostenrijks-Joodse schrijfster Ilse Aichinger (1921-2016).
Dezelfde ochtend ook mailcontact met Corinne Abbas, die er vrijdag door verplichtingen elders niet bij kon zijn. Ze schreef: “Heel fijn dat er zoveel jeugd bij aanwezig was. Bijvoorbeed Jan (die in het huis van Frits Cohen woont) met zijn kleindochter. Ook Henk en José (die in huis van Herman Meijers en familie wonen) met hun kleinzoon. Van generatie op generatie.”
Over de Joodse verhalen van de Schildersbuurt is een podcast gemaakt die negen afleveringen omvat, waarvan de laatste vrijdag is opgenomen. Ze kunnen via Spotify worden beluisterd. Het boekje kan in digitale vorm worden aangevraagd via schilderswijk75jaar@gmail.com.
