Warnsveld 1940-1945 – Herinneringen aan oorlog en bevrijding

Warnsveld – "Ik moet mijn verhaal kwijt, ik heb niet meer zo lang te leven", riep de 91-jarige Marie Peters-Halfwerk. Zij werkte tijdens de Tweede Wereldoorlog als dienstmeisje bij Hotel De Kap in Warnsveld en wilde graag – nu het nog kon – haar herinneringen delen met de schrijvers van het boek 'Warnsveld 1940-1945 – Herinneringen aan oorlog en bevrijding'.

Dankzij een interview met haar en vele andere overlevenden en nabestaanden, het opsporen van brieven en het raadplegen van oude dagboeken is een serie boeiende verhalen ontstaan. Verhalen die de lezer een inkijkje geeft over hoe in Warnsveld vooral de laatste periode van de Tweede Wereldoorlog werd beleefd.

Ook de daden van de Warnsveldse verzetshelden die staan op het Monument voor de Gevallenen krijgen in dit boek de aandacht die ze verdienen. Daar waar mogelijk hebben de samenstellers passende foto's toegevoegd. Het boek is tot stand gekomen op initiatief van de Dorpsraad Warnsveld en gerealiseerd door het Comité Herdenkingen Tweede Wereldoorlog, bestaande uit Heleen Buijs, Henk Mulder, Hein Smeerdijk en Ineke Hissink.
In het Warnshuus vertellen de leden van het comité waarom het boek er moest komen en hoe indrukwekkend de periode dat ze eraan werkten voor hen is geweest. "Toen we nadachten over hoe we 70 jaar bevrijding in Warnsveld op een mooie manier konden herdenken, kwamen we al snel op het idee om een boek te maken", begint Henk Mulder. Het plan was meteen om een bundeling te maken die duidelijk maakt hoe groot de impact van de oorlog op de mensen in Warnsveld is geweest.
 

In Warnsveld hard gevochten

Dat het dorp en het buitengebied talloze verhalen herbergt, wisten de makers eigenlijk al. Op het eind van de oorlog werd er immers in deze regio hard gevochten opdat de bevrijders in Zutphen zouden komen. Het boek, onder eindredactie van Rob Kammelar, is verdeeld in hoofdstukken met verhalen uit de verschillende delen van de voormalige gemeente Warnsveld, die stukje bij beetje werden bevrijd.

Een kaart van de voormalige gemeente Warnsveld.

Een andere reden dat er relatief veel verhalen uit deze regio bewaard zijn gebleven, is het gegeven dat een groot aantal notabelen uit Zutphen ondergedoken zat in Warnsveld. "Zij konden schrijven en legden hun belevenissen vaak vast in dagboeken of brieven."

Een man die in vele verhalen opduikt is de plaatselijke huisarts J.B. Thate. Hij werkte mee met het verzet, maar speelde ook een belangrijke rol bij de wederopbouw van het dorp als drijvende kracht achter de Warnsveldse afdeling van het Nederlandsch Volksherstel. Zijn zoon Henk haalt in dit boek herinneringen op aan deze multi-getalenteerde man. De veelzijdigheid van dr. Thate komt niet alleen tot uiting in de verhalen, maar ook op de cover van de bundel. Daarop is een door hem gemaakte tekening te zien.
 

In het achterhoofd geraakt

Thate komt ook voor in één van de verhalen die ontzettend veel indruk maakte op Ineke Hissink-Kapper. Jelmer Stellingwerf vertrouwde haar toe hoe op 5 april 1945, de dag dat Warnsveld werd bevrijd, zijn vader voor zijn ogen werd neergeschoten toen ze op de vlucht waren voor de Duitsers. Zelf werd Jelmer geraakt in zijn achterhoofd en voor dood achtergelaten. Wonder boven wonder wist hij echter dokter Thate te bereiken. Jelmer Stellingwerk overleed enkele weken geleden en zal de presentatie van het boek helaas niet meemaken.

Duitse loopgraven op het terrein van het Groot Graffel Foto: Collectie Regionaal Archief Zutphen

Het comité heeft er aan mogen bijdragen dat er 70 na dato en ver in de herfst van het leven van de geïnterviewden nog puzzelstukjes vanuit de oorlog eindelijk op hun plaats vielen. Dat geeft het comité een dankbaar gevoel. De makers van het boek werden echter ook een aantal keer geconfronteerd met het feit dat een persoon die zij wilden interviewen net was overleden.

Bij het lezen van de verhalen, besef je dat het gebeurtenissen zijn, die zich in het leven van ons allemaal hadden kunnen voordoen. Verhalen die verteld moesten worden, waardoor mensen de waardering krijgen die zij verdienen.

Nog meer dan zij vooraf hadden gedacht, heerst er het besef bij het comité dat dit de laatste kans was om de herinneringen aan deze ingrijpende gebeurtenissen in Warnsveld vast te leggen. Het inmiddels 91-jarige dienstmeisje van Hotel De Kap heeft haar belevenissen met zowel de Duitsers als de Canadezen in ieder geval nog vast kunnen leggen voor de volgende generaties.